Practicumean maiteminduta?

Ikastetxearen Antolakuntzako irakasleak helburu horixe jarri zigun practicumaren egonaldirako, maitemintzea. Hitz potoloa da hori. Gelan galdetutakoan, ezetz esan nuen nik.

Maiteminduta al nago orain dudan lanbidearekin? Hasieran esango nuke baietz, maitemindurik nengoela. Orain ere oso gustuko ditut iraunkortasuna, biodibertsitatea, partaidetza, lurralde-antolamendua eta nire eguneroko lanean jorratzen ditudan beste hainbat gai. Hala ere, lanbidearekin maiteminduta nagoenik ez nuke esango. 

Alde batetik, lanarekin ez nago maitemindurik, sistemarekin, alegia. Nire ustez, espezie bezala erabat erratu gara horretan. Bizitza hain motza izanda, ez diot inolako zentzurik hartzen egunero horrenbeste orduz lan egin behar izateari. Ez dut ulertzen zergatik den beharrezkoa planetan egunero lanordu produktibo kopuru erraldoia sortzea gizaki guztion artean. Pertsonen oinarrizko beharrak asetzeko gizarteen antolaketa egokia izanez gero, posible izan beharko litzateke bakoitzak bizpahiru ordu egunean lan eginez guztiok duintasunez bizitzea, eguneko beste orduak benetan garrantzitsuak diren gauzetan erabiltzeko: maite ditugun pertsonekin egoteko, natura behatzeko, gizakiak egindako gauza ederretaz ohartzeko, pentsatzeko, gauza berriak ikasteko... Eta guzti horren ordez, beharturik gaude lotan ez gauden ordu gehienak lanari emateko. Gainera, krisialdiarekin batera badirudi aukeran ditugun egoerak zein baino okerragoak direla, egunkarietan aditzera ematen zaiguna sinisten badugu, behintzat. Zehazki, hezkuntzari dagokionean, kezka eragiteko modukoa da kapital pribatuak arlo horretan sartzeko interesa erakutsi duela jakitea, artikulu honetan azaltzen zaigunaren arabera. Hezkuntzaren prozesuak eta emaitzak eurotan soilik neurtzen baditugu, etorkizun latza izango du lanbideak, egia esan.

Bestetik, lanak momentu gozoak eta garratzak ekartzen dituela esperimentatu ahal izan dut, eta ingurukoengandik ikasi dudanaren arabera, hori horrela da ia pertsona guztientzat. Gauza positiboak gehiago dira nire kasuan, eta horiei jaramon gehiago egiten diet, baina alderdi negatiboak ere badira orain, eta dudarik gabe lanbide berri batean aritzea lortzen badut, azken horietakoak ere egongo dira.

Irakasle-lanaz orain arte dudanaz bezainbeste gozatuko dudala konfirmatzeko balio izan dit egonaldiak, eta gozamen hori oso sakona eta kontzientea izaten ari da; nire tutorearekin eta gelako haurrekin lotura berezia sortu dut (dugu, berez), baina maitemintzea niretzat bestelako esperientzia da.

Practicum, egunerokoa: teoria eta praktika uztartzen

Practicumaren helburuetako bat, nagusiena agian, unibertsitatean ikasten dugun teoria ikastetxean behatutako praktikarekin uztartzea da. Nire practicumak horretarako aukera ugari eman dizkit orain arte, egunero-egunero. Atzo unibertsitatean eskolak hasi ziren eta, horrenbestez, goizean ikastetxera joan nintzen, eta arratsaldean unibertsitatera. Horrek teoria eta praktika egun berean lotzea ahalbidetu zidan. 

Izan ere, goizean matematika lantzen aritu zen nire tutorea, oraingoan eraikuntza txokoko egurrezko bi pieza mota hartuta, handia bata eta txikia bestea. Haurrei hiru mailako dorrea eraikitzeko eskatu zien txandaka, baldintza bakarra jarriz: ezin zutela aurretik beste lagun batek aukeratutako konbinaketa bera erabili. Bi taldetan errepikatu genuen ariketa, eta emaitza berdina izan zen lehen bi dorreen kasuan: lehenengoak hiru zati handiak hartuz eraiki zuen dorrea, eta bigarrenak hiru pieza txikiekin osatu zuen berea. Hirugarren eta laugarrenek izan zituzten komeriak, noski, baina laguntza pittin batekin azkenean lortzen zuten piezak nahastuz dorre diferentea egitea. Haurretako batek, laugarren izatea egokitu zitzaiona, eraiketa txokoa hain du gustuko ez zela gai aurrean sei pieza izanda horietako hiru besterik ez erabiliz dorrea egiten, eta behin eta berriz saiatzen zen hiru zati baino gehiago jartzen.

Arratsaldean Haurtzaroaren Psikologian bideo bat ikusi genuen, harremanen eta garapen sozialaren ingurukoa. Psikologoek haurrei egiten dizkieten esperimentu horietako bat ikusi genuen, goizean behatutakoarekin erlazio estua zuena: haurrak barruan sartzeko moduko tamaina zuten autoa, ohea edo eserlekua zituen gela batean sartu zituzten, han jolasean aritzeko; ondoren, jostailuen erreplika txikiak zituzten beste gela batean sartu zituzten, eta haurrek horrenbesteko gogoa zuten jostailuekin aurretik jolastutako modu berean aritzeko, haietan kabitu ezingo zirela aditzera ematen zien eskalaren oinarrizko ezagutza alde batera uzten zutela, eta gizarajoak hantxe zeuden, gure begietara nahiko barregarri, Gulliverren moduan jolasten saiatzen.

Goizeko haurrarentzat ere, jolasteko gogoak ematen zizkion aginduak tutoreak ematen zizkionen aurretik zetozen, eta hantxe zebilen, bere buruarekin borrokan. Heziketan haurrek gogoko dituzten objektu eta baliabideak erabiltzeak asko laguntzen du motibazioa areagotzen, baina honelako ondorioak ere baditu, eta kontuan hartu beharrekoak dira haur bakoitzak lortutako emaitzen ebaluazioan, dudarik gabe.

Eta honekin banoa ikastetxera, gaur goiz iritsi nahi nuen eta nire tutorearekin lasai hitz egiteko tartetxo bat izateko!

Practicum, egunerokoa: denbora ezin harturik

Joan den astea korapilatsua izan zen; hiru egunetan hamarrak ondoren bueltatu nintzen etxera lanetik, beste batean moduluko lana egiteko geratu ginen, eta ostiralean ez dut gogoratzen zertan aritu nintzen, baina orduan ere ez nuen astirik izan asteko behaketen inguruan idazteko. Ni practicuma erritmo motelagoan egiten ari naizenez, abenduak 14an bukatuko dut, eta orain arte behaketak beste gelakideen martxa berean egin baditut ere, erabaki dut ikaskuntza-irakaskuntza prozesua ikaslearen ikuspuntutik aztertzeko aste hau ere hartuko dudala.

(Joan den) asteko behaketkin hasi aurretik, oraindik egiteko ditudan hainbat lantxo zerrendatu nahi ditut, practicuma bukatu baino lehen egingo ditudala ziurtatzeko: 

• Egonaldiaren hasieran haur bakoitzaren inguruan jaso nituen oharrak osatzea (orduan gelako bi haur kanpoan zeuden) eta eguneratzea, asteak igaro ahala nire iritzi eta sentsazioak nola aldatu diren jasotzeko.
• Soziograma bukatzea. Oraingoz hiru haurrei baino ez dizkiet galderak egin, banaka egin nahi dizkiedalako, ahal dela besteak konturatu gabe, eta orduan kosta egiten zait egoera egokiak aurkitzea. Haurrei zaila egiten zaie jolastea gustukoen duten hiru lagunak (eta hiru bakarrik) izendatzea, gehienetan izen gehiago esaten dituztelako. Eta batzuetan ez didate ondo ulertzen bigarren galdera (haiekin jolastea gustuko ez duten hiru lagun izendatzea), kasuren batean izen berak esan baitizkidate lehenengoan eta bigarrenean. Beraz, emaitzen fidagarritasun maila mugatua izango dela iruditzen zait, baina ariketa interesgarria izango dela pentsatzen dut, hala ere.
• Ebaluaketarako irakasleak erabiltzen dituen fitxak eskaneatu eta hemen jasotzea. Ea astean zehar honetarako astia hartzen dudan.

Haurrek ikasten dutenaren inguruan behaketa interesgarriak egin ditut, eta orain bakarra azalduko dut. Ikastea zer den kontzeptuaren inguruan, nire gelako haurrengan nahiko zabaldua dago ikuspegi zeharo konduktista, ikastea erantzun zuzen (bakarra) ematea dela erabat barneratu dutelako. Horren lekuko dira hizkuntzaren erabilerari lotutako hainbat egoera: aurreko batean orain arte Lekunberrin bizitzen egon den haur batek "pixko bat" esan zuen, eta beste batek segituan esan zion ez zela "pixko", "pixka" baizik; egun batzuk lehenago beste batek barre egin zidan nik "gaztinak" ahoskatzen nuelako, bere ustez "gaztainak" zenean (beno, benetan "kastainak" esaten zuela iruditu zitzaidan niri). Horrelakoak oso ohikoak izan dira orain arte gelan igaro ditudan bost asteetan, eta benetan ez dakit oso gustuko ote duten nik gauzak esateko modu egoki bat baino gehiago dagoela adieraztea. Zergatik ikasi dute haurrek ikastolako gauzetan erantzun zuzen bakarra dagoela? Niri hainbat arrazoi bururatu zaizkit:

• Jokabidea erregulatzeko teknika konduktistak aplikatzen ditugula eskolan. Gure gelan jokabide desegokia duten haur mordoxka bat dago, eta nire tutorea indar handiz ari da lantzen partekatzea, errespetua, gatazken konponketa baketsua, erasokortasunaren kontrola, oldarkortasunaren kontrola eta antzeko kontzeptuak, eta haurrek agian orokortu egiten dituzte gai horiek lantzeko tutoreak erabiltzen dituen estrategiak bestelako ikaskuntzetara.
• Sormenari tokia egiteko aukera eskaitzen duten bestelako ikaskuntza batzuetan erantzun zuzen bakarraren ideia zabaltzen dela. Adibidez, eguneroko honetan jaso dudan moduan, arduradunak goizean lagunen zerrenda irakurtzean galdera jakin bat egiten dio bakoitzari, eta erantzun posible bakarra onartzen da; edo aurreko batean plastikako txokoan haurrak fitxa bat egiten ari ziren, gaztainondoaren hostoa eta fruituak zituena, eta haurretako bat gaztainak benetan ez dituzten kolorez margotzen hasi zenean irakasleak zuzendu egin zuen, marroi kolorez margo zitzan (niri oso interesgarria iruditu zitzaidan gaztainaren azalaren bi zatiak kolore osagarri oso deigarriak erabiliz margotu zituela ikustea).

Gaztainak marroiak bakarrik izan daitezkeela sinestu izan bagenu, argia oraindik asmatu gabe legoke, munduko beste aurkikuntza eta asmakuntza gehienekin batera, ezta?

Bizikidetza eta gatazkei aurre egiteko ikaskuntzak, practicumeko egunerokoari lotuta

Lehendik ere lanpeturik nenbilen arren, bukatzear dagoen aste honetarako "baketik" erakundeak antolatutako ikastaro batean izena eman nuen, bizikidetzaren ingurukoa. Duela dozena erdi bat urte, edo gehiago, izan nintzen erakunde horrek gai beraren gainean antolatutako beste ikastaro batean, eta ikusi nahi nuen zer nolako eboluzioa izan duten denbora honetan.

Lanean partaidetza ekimenak antolatzea eta bideratzea egokitzen zait maiz, eta bizikidetzaren inguruko hausnarketa eta prestakuntza beharrezko nituela iruditu zitzaidan orduan, eta berdin pentsatzen jarraitzen dut orain ere. Bizitza pertsonalean ere, nola ez, beharrezkoa den alderdia da, eta duela aste gutxi gelan sortu zen gatazka bat zeinen gaizki kudeatu nuen begiratu besterik ez dut ikasten jarraitzeko beharra dudala aitortzeko. Graduko ikasketen inguruan, bizikidetza Haur Hezkuntzako adinetatik hasita landu beharreko gaia dela argi dago. Beraz, betebeharretara ezin iritsirik banabil ere, izena eman nuen, eta lehen saiora joan nintzen.

Graduko ikasketak direla eta, ikuspuntu berria gehitu diot gai hauen gaineko hausnarketari, eta interesgarria da. Lehenengo saioan azaldu zizkiguten baketikek izan duen ibilbidean haiek atera dituzten ondorio nagusietako batzuk, norbera gatazkaren aurrean kokatzeko oinarrizko lau ikaskuntzen ingurukoak:

• Norberaren eta bestearen izaera eta gaitasun mugatua onartzea.
• Esker ona bilatzea eta esperimentatzea.
• Kontzientziari entzutea, estimulua eta erantzunaren artean horretarako tartea sortuz.
• Giza duintasuna kokatzea, giza duintasuna errespetatzea.

Oinarrizko lau ikaskuntza hauen osagarri diren hiru ikaskuntza instrumental daude; elkarrizketaren plusa, enpatiaren plusa, eta pazientziaren plusa, baita funtsezko beste ikaskuntza bat: maitasuna. Azken hauek ez genituen saioan landu.

Graduko ikasketen testuinguruan kokatuz, begi bistakoa iruditzen zait gai hauek hezkuntzan duten isla. Haur Hezkuntzako curriculuma eskuartean hartzea besterik ez dago horretaz jabetzeko. Practicumari dagokionez, nire esperientzian behatutako hainbat jarduera, ekimen eta jokabide ikaskuntza horiekin lotuta daude. Ikastea bera gatazkaren ondorio da, gatazka kognitiboa edo desorekaren ondorio, une jakin bat arte ezaguna zaigun eskema kolokan jartzen duen gertakizuna beharrezkoa da ikaskuntza berria sortzeko. Beraz, pertsona, haurra kasu honetan, gatazka horrekiko nola kokatzen den erabakigarria izango da bere garapen kognitiborako. Gatazka saihesten duen haurrak nekez egingo ditu aurkikuntza berriak, bere gaitasunak mugatuak direla onartzen ez duenak frustrazio gaindiezina biziko du, munduarekin eta bizitzarekin beti haserre dagoenak ezingo du esker oneko izan.

Bestetik, elkarrizketa (komunikazioa), enpatia, pazientzia eta maitasuna esanahi betea duten kontzeptuak dira Haur Hezkuntzan. Beraz, badu zentzua txikienen hezkuntzari begira ere gai honek.

Practicum, egunerokoa: irakaslearen metodologiaren ingurukoak borobiltzen, eta asteko ondorioak

Astean zehar nire tutorearen alderdi metodologikoen behaketaren inguruan idaztean, sarrera gehiegi luzatzen ari zitzaidan, eta gaiarekin erabat bukatu gabe itxi nuen. Beraz, azaldutakoak borobiltzeko denbora hartuko dut orain.

Ikastetxera astean hiru egunetan joaten naizenez, gauzaren bat galdu egiten dut, eta aste honetan ikastetxeko Haur Hezkuntzako bi egoitzetako tutoreen arteko bilera galdu nuen. Hala ere, bileraren hurrengo egunean nire tutoreak eta gure egoitzako 4 urteko beste gelako tutoreak bilera izan zutenez, material didaktikoa prestatzeko, aurreko eguneko bileran eztabaidatutakoak niri azaltzeko aukera izan zuten. Ez ditut hemen xehetasun guztiak jasoko, baina laburbilduz, metodologiaren aldetik bi egoitzen arteko desberdintasunak daude. Antzaz, beste egoitzan Lehen Etapako eskakizunei bideratuagoak daude, nolabait esatearren, eta irakurketa-idazketa eta matematika gehiago lantzen omen dituzte. Nire gelako gurasoren batek ere horrelako zerbait aurpegira bota zion nire tutoreari duela gutxiko bileran: beste egoitzatik haurrak "hobeto prestaturik" ateratzen omen direla (ez dezagun ahaz Haur Hezkuntzaz ari garela!), Lehen Hezkuntzako lehen ikasturtean gabonetarako irakurtzen ikastea lortzen ez duten haurren gurasoak kontu horrekin estutzen omen dituztelako. Nire tutoreak dio beretzat badirela garrantzitsuagoak diren beste gai batzuk (haurren autonomia lantzea, elkarbizitzaren oinarriak finkatzea), eta horiei arreta berezia ematen die, besteak alboratu gabe.

Guzti horren harira, 4 urteko beste gelako tutoreak behin aipatu zidana etorri zait burura: bera konturatzen dela Haur Hezkuntzan lanean denbora batez jardun ondoren perspektiba galtzen dela haurren adinari dagokionean, eta momentu bat iristen dela 4 urtekoak "helduak" iruditzen zaizkizula; 0-6 adin tartean etengabe murgiltzen zarenean haur oso txikiekin ari zarela ahaztu egiten zaizula, alegia. Oso garrantzitsua iruditzen zait noizean behin adinaren zooma irekitzea, eta perspektiba erreala ez galtzea: orain 4 urtekoen gelan dauden haurren bizi itxaropena zein izango den ziurtatzerik ez dago, baina proposamen kontserbakorrek diotenaren arabera 90 urteren ingurukoa izango litzateke, eta ausartenek diote agian 100 urteetara gertura litekeela. Edozein modutan, badakigu INEren datuen arabera jaiotzean bizi itxaropena 34,76 urtekoa zela 1901ean, 62,10ekoa 1951n, 75,62koa 1981ean eta 80,23koa 2005. Ez al genituzke hezkuntzako etapen helburu eta edukiak errealitate horretara moldatu beharko? Pertsonek munduaren gure alderdian ikasteko (eta beste gauza askotarako) denbora gehiago izango dutenez, ezin al dugu bada mantsoago joan? Badakit badirela hainbat ikaskuntzen inguruko epe kritikoak, baina horiek oinarrizko gaitasunei dagozkienak dira, benetan hain garrantzitsua al da haurrak Lehen Hezkuntzara iristen direnerako irakurtzen jakitea? Bestetik, teorian behintzat hori ez da Haur Hezkuntzako etapari jartzen zaion helburua, baina gure errealitate azeleratuak horretara bultzatzen gaitu.

Nire uste apalean, oraingoz ikasi dudanaren arabera, Haur Hezkuntzako etaparako ondokoak jarriko nituzke helburu gisa: 

• Ikasten ikastea, ikastearekin (eta eskolarekin) harreman positibo eta osasuntsua eraikitzea, ikastea dibertigarria den prozesua dela bizitzea, erronkek erabilgarriak diren gauzak eskuratzeko balio dutela ondorioztatzea, gatazken aurrean (kognitiboak nahiz harremanen arlokoak izan) jarrera positiboa izatea.
• Besteekin komunikatzen ikastea, bereziki ahozko hizkuntzaren bitartez (horretarako oztoporik ez duten pertsonen artean behintzat), baina baita ere beste hizkuntzen bitartez.
• Norberaren buruarekin eta besteekin harreman positibo eta osasuntsuak eraikitzea, errespetuan oinarrituak.
• Haurrek berezkoak dituzten sormena eta bizi-poza mantentzea (horiek ez zapuztearekin konformatuko nintzateke).

Lehenengo helburua pertsona guztiok txikitatik garatu eta bizitzan zehar mantenduko bagenu, egun mendebaldeko herrialdeetan eskura ditugun baliabideekin, ez litzateke garrantzitsua izango une bakoitzean "zenbat" dakigun, ezta?

Bukatzeko, irakaslearen metodologiei buruzko oinarrizko ezaugarri edo trebetasun bat: pazientzia. Nire tutorearen pazientziak amaigabea dirudi. Suposatzen dut bera ere hezur-haragizkoa denez, egunen batean galduko zuela pazientzia, baina nik ikastetxean daramatzadan lau asteetan ez du pazientziarik galdu. Pentsatzen dut pertsona batzuk, haien izaerari esker, pazientzia izateko eta berritzeko erraztasuna izango dutela, baina iruditzen zait ikasi egiten dela pazientzia edukitzen eta pazientziaren eltzea betetzen, eta ikaskuntza garrantzitsua da hori irakaslearentzat, norberaren kontrolarekin batera. Nire tutoreak momenturen batean haurren bati tonu altuxeagoa erabiliz hitz egin badio ez da izan pazientzia galdu duelako, haurrak horren beharra zuela uste zuelako baizik; hau da, ez da izan kontrola galtzearen ondorio. Eta pazientzia proban jartzen duten haurrak badira!

Practicum, egunerokoa: ikasleen ebaluaziorako tresnak

Nire tutoreak ikaskuntza-irakaskuntza prozesua gidatzeko edo errazteko erabiltzen dituen hainbat teknika azaldu ondoren, interesgarri iruditzen zait ere prozesuaren ebaluazioa nola egiten duen adieraztea edo, hobe esanda, ebaluaziorako erabiltzen dituen tresnetako batzuk azaltzea, practicuma egiten dugun asteetan prozesuen alderdi txiki bat baino ezin baitugu behatu.

Plastikako txokoari dagokionez, haurren ekoizpenaren adibide batzuk biltzen dira sistematikoki, ez bakarrik 4 urteko gelan, baizik eta Haur Hezkuntzako etapa osoan zehar. Horrela, ikastetxeko haur bakoitza Lehen Hezkuntzako etapara igarotzen denean badu portfolio bat bere ekoizpenaren eboluzioa islatzen duena, hurrengo etapako tutoreei lagungarri suertatuko zaiena.

Puzzle txokoan irakasleak horman taula bat jarrita dauka, momentu honetan haurrei eskaintzen dizkien puzzle mota guztiak eta haurren izenak jasotzen dituena. Bertan idazten du haur bakoitzak puzzle mota bakoitza bakarrik edo laguntzarekin egiten duen. Horrela, haurrei puzzle guztiak eskaintzen dizkiela bermatzen du, eta bakoitzaren aurrerapenak jasotzen ditu. Horrez gain, puzzle txokoan dauden bitartean egiten dituzte haurrek gelan lantzen diren fitxak, eta ekoizpen horiek jasotzen dira plastikako txokokoekin batera. Aurreko sarreraren batean esan bezala, nire tutoreak fitxen erabilera mugatua egiten du, ikaskuntza prozesuaren azken urrats gisa erabilita, orokorrean. Batzuetan, motrizitate fina landu nahi badu fitxak erabiltzen ditu argibide bereziak emanez; adibidez, aste honetan haritz baten hostoa eta ezkur bat dituen fitxa erabili dute haurrek, hostoa puntzoiaren laguntzaz mozteko, atzean kolorezko papera itsasteko, eta ezkurra ahal dela ertzetatik irte gabe koloreztatzeko.

Eraiketa txokoa da hiruen artean libreena, eta haurrek modu ia erabat autonomoan kudeatzen dutena, alde batetik horretarako aukera ematen duelako eta, bestetik, tutorea nahikoa lanpeturik egoten delako beste bi txokoetan bere laguntza beharrezkoa duten jarduerak bideratzeko. Eraiketa txokoan ez da haurrek egiten duten lanaren jarraipen sistematikorik egiten, ni konturatu naizela behintzat. Pena da txoko horretan egiten dituzten ikaskuntzak besteetakoek bezainbesteko arretarik ez jasotzea, zeren eta oso interesgarriak dira hirugarren dimentsioaren esplorazioan egiten dituzten aurkikuntzak, geometriaren lanketa, grabitatea eta indarren inguruko ikaskuntzak, eta abar. Hala ere, egia da ez dela erraza beste txokoen moduko jarraipena egitea, egunero sortzen diren eraikuntzen argazkiak atera beharko lirateke? Beste txokoetan egiten den moduan, proposamen zehatzak egin haurrei? Atzo, adibidez, sekulako tren luzea eraiki zuten taldean, benetan ikusgarria. Aurreko batean, bloke logikoetako lau karratu hartuta karratu handi bat egin, eta proposatu nien talde txikian lau hiruki hartuta ea hiruki handi bat eraikitzea lortzen zuten. Hantxe ibili ziren, piezak modu batera eta bestera jarrita saiatzen, baina azkenean amore eman zuten lortu aurretik.

Bestetik, nire tutoreak badu etapako koordinatzaile pedagogikoak prestatutako liburuxka bat, curriculumaren hiru esperientzia eremuei dagokien behaketa egiteko fitxekin, hiruhileko bakoitzean ebaluazioa egiteko. Fotokopiatu ditut, eta eskaneatzen ditudanean jasoko ditut blogean. Haur bakoitzarentzat hiru esperientzia eremuei buruzko fitxez gain, gurasoekin ikasturtean zehar egindako bi elkarrizketei buruzko oharrak jasotzeko fitxa bat dago, eta hainbat orrialde zuri bestelako oharrak hartzeko. Nire tutoreak, adibidez, amaierako orrialdeetan haur bakoitzari arduradun lanak egitea egokitzen zaioneko oharrak jasotzen ditu, egin behar izan dituen ariketa bakoitzean nola moldatu den zehaztuz.

Azkenik, nire tutorea orain gurasoekin ikasturtean zehar egingo duen bileren lehen txanda burutzen ari dela aprobetxatuz, bilera horiek nola prestatzen dituen azalduko dut. Orokorrean, bilerak deitzeko ordena erabakitzeko bi irizpide aplikatzen ditu: alde batetik, haurren batean deigarria, zuzendu beharrekoa edo behatu beharrekoa den zerbait antzematen badu, haren gurasoekin bilera azkar egin nahi izango du baina, beste aldetik, haurren batekin dudak baditu bere garapenaren gainean, bukaerarako uzten du behatzeko denbora gehiago izateko. Nire tutoreak gidoi bat idazten du bileraren aurretik, ondoko gaiak jasotzen dituena:

• Haurrak aldaketei eta egoera berriei nola egin dien aurre. Kontuan izan behar da 2 eta 3 urteko gelan tutore berarekin egoten direla, eta 4 eta 5 urteko gelan beste tutore batekin. Beraz, hasi berria den ikasturte honetan izan dute tutorearen aldaketa haurrek. Bestetik, ikasturte honetan hasi dira ere espezialistekin lehen harremana izaten, eta hiru irakasle berri dituzte: ingelesekoa, dantzakoa eta musikakoa. Beraz, 2 urte zituztenetik ikastetxean izandako haurrek ere aldaketa nabarmenei egin behar izan diete aurre ikasturte honetan, eta berriak direnek, zer esanik ez.
• Gelako dinamika orokorrean nola modaltzen diren. Talde handian nola moldatzen diren, arauak nola hartzen dituzten, haien parte-hartze maila, arreta-maila, autonomia-maila, eta horrelakoak jasotzen ditu.
• Haurren arteko harremanak eta tutorearekiko harremanak. Sozializaziorako dituen baliabide eta estrategiak, norekin jolasten duen gehien, gatazken kudeaketa, obedientzia, eta horrelako gaiak.
• Txokoen dinamikako parte-hartzea. Gelan antolatuta dauden txokoetan haurrak duen partaidetza, zein txoko duen gustukoen, bakoitzean egiten dituen ekoizpenak, eta horrelako gaiak.
• Garapen kognitiboa. Tutoreak antzemandako aurrerapenak azaltzen ditu, eta gurasoek etxean lortutakoekin alderatzen ditu.

Aipatutako alderdi guzti hauek gurasoekin partekatzen ditu, eta etxean haurrak dituen jokabideekin alderatzen dira bileran, gurasoekin batera. Tutoreak egoki ikusten badu, gomendio zehatzak egiten dizkie gurasoei, bereziki jokabidearen erregulazioari dagokionez ikastetxean eta etxean irizpide berak aplikatzeari begira, eta garapen kognitiboaren alderdi zehatzen bat bereziki lantzea lagungarri iruditzen bazaio.

Tutoreak horrela eskatuta, ikastetxeko aholkulariaren jarraipena jasotzen duten haurren ebaluazioan eta haien gurasoekin bilerak antolatzean egon daitezkeen berezitasunak jasotzea beste egun baterako utzi beharko dut, ezin izan baitut horren inguruan nire tutorearekin zehazki hitzik egin.

Practicum, egunerokoa: eklektizismoa eta hezkuntza formala beste esparruekin uztartzea

Astean behin 4 urteko bi geletako tutoreak ordu betez batzen dira prestakuntza saio batean. Ikasturte honetan jarraipena ematen ari zaio joan den ikasturtean hasitako gaiari: matematika. Peredaren Haur Hezkuntzarako gida erabiltzen da ikastetxean iturri nagusi gisa, eta tutoreek eztabaidatu egiten dute gelan zein ariketa eta jarduera proposatu, eta haientzat materiala prestatzen dute. Tira, askotan ez die denborarik ematen materiala prestakuntza saioan prestatzeko, eta lanak banatzen dituzte etxean egiteko. Horra hor denbora eskasiaren beste adibide bat.

Gaur egokitu zaigu prestakuntza saio horietako bat egitea, eta bertako eztabaidan agerian geratu dira nire tutorearen iritziak metodologiarako iturrien inguruan. Bera eklektizismoaren aldeko da, hau da, hainbat proposamen metodologiko ezagutu, eta bakoitzetik interesgarri iruditzen zaiona edo gelan aplikagarri iruditzen zaiona hartzen du, baina ez da iturri bakarra hartzearen aldeko.

Metodologien gaineko eztabaidan zehar sortu da etxean eskolan lantzen ari diren gaiekin bat egitearen auzia. Ikastetxe batzuetan sustatu egiten da eskolan lantzen diren gaiak etxean osatzea, baina nire ikastetxean hori ez dago hain argi. Aste honetan nire tutoreak haurretako baten gurasoekin izandako bileran jakin du Peredaren ariketa-liburua lantzen ari dela etxean, gurasoek horrela erabakita, eta berak dio ez dela horren oso aldeko, maiz gurasoek ez dituztelako ariketak haurraren mailara moldatzen, eta iruditzen zaio horrela ezin dituztela ulertu. Ariketa-liburuen beharrik gabe, egunerokotasunak eskaintzen dituen aukerak aprobetxatuz gauza asko lan daitezkeela iruditzen zaio. Izango dute liburuen artean egoteko aukera aurrerago, ezta?

Jokabidearen erregulazioari dagozkion gaietan bai saiatzen da nire tutorea gurasoekin hitz egiten, ikastetxean eta etxean irizpide berak aplika daitezen, bereziki alderdi horretan zailtasun gehien duten haurren kasuan. Edo komunikazio-gaitasun urriagoa duten haurren kasuan, etxean ere ahozkotasuna ahalik eta gehien lantzera animatzen ditu gurasoak. Erronka kognitiboak saihestera jotzen duen haurren baten kasuan ere, gurasoak animatuko ditu haurraren autonomia ahalik eta gehien lantzen, eta oztopo txikiak gainditzeko beharra suposatuko dioten jolasetara jotzen, haurra pasiboago den beste aukera batzuk albora utzita. Baina ariketa-liburu bat hartu eta etxekolanak egitea ez dago bere proposamenen artean.

Haur Hezkuntzako etapan haurrei haur izaten utzi beharko genieke. Are gehiago, egungo bizitza azeleratuaren aurrean babestu beharko genituzke, eta jasotzen dituzten estimuluak neurri batean mugatu, azkarregi hazten direla iruditzen baitzait.

Practicum, egunerokoa: lehen esku-hartzearen emaitza

Tutoreari gelan jarduera bat egin nahi nuela proposatu nion, eta idatziz eraman nion nola gauzatuko nukeen. Eztabaidatu genuen, eta esan zidan arratsalde horretan bertan landutako ariketatxo guztietatik zebait aukeratu eta praktikan jartzeko. Atzo nire tutoreari arduradun izatea egokitu zitzaiola aprobetxatuz, ni bere laguntzaile aukeratu ninduela esan zien haurrei bazkal ondoan, eta hortxe jarri nintzen, bere aulkitxoan, borobilaren aurrean. Gladiadoreak zirkoan bezala.

Jarduera ez zen errutinaren barruan dagoenetako bat, aurretik landu duten proiektu bati lotutakoa baizik. Pentsatu nuen oinarrizko emozioak landu dituztenez, gelako haur batzuk landutako horma-irudiarekiko interes bizia dutenez, eta gelan oso urduriak diren haur dezente ditugunez, interesgarria izango zela urduri-lasai kontzeptuak lantzea. Planteamendua sinplea zen: zer dakigu gaiaren gainean landu, irudi baten laguntzaz, eta urduri eta lasai esperimentatzeko bi ariketa egin, ondoren eztabaidatxoa irekiz.

Emaitza parregarri samarra izango zela aurreikusita nuenez, bideoan grabatu nuen, ondoren ikusi ahal izateko.

Laburbilduz, jarduera ezin izan nuen burutu, egoeraren kontrola galdu nuelako (inoiz kontrola eskuratu ote nuen?). Ordu erdiz aritu nintzen zirkoko "pizti basati maitagarriak" otzantzen saiatzen, baina ez nuen asmatu, eta ozta-ozta lortu nuen haiek txokoetara bidaltzea. Hasieran haien interesa piztu nuen arren, ez nuen tentsioa mantentzen jakin, eta eskuen artean desegin zitzaidan azukre-koskorra uretan bezala. Gelako "espiritu libreenak" erabat askatu ziren, eta bata parkean hartu ditugun fruituekin jolasten hasten zen bitartean, bestea lurrean etzanda bueltak ematen zebilen, beste bi elkarri jotzen... Taldearen erdia baino gehixeago eserita egon zen ordu erdiz (guk haiekin pazientzia izan behar dugula diogu, baina hauek bai izan zutela pazientzia nirekin atzo!), eta besteak txandakatuz joan ziren orbitatik irtendako sateliteen moduan han-hemenka ibiltzen. Eta, bitatean, ni suak itzaltzen saiatzen, munduko lasaitasun guztiarekin, hori bai.

Eskolak bukatu eta korrika lanera joan behar nuenez, ez nuen aukerarik izan nire tutorearekin esperientziaz hitz egiteko, baina bihar eta etzi espero dut denbora izango dugula horretarako, eta jasoko ditu hemen berak esaten dizkidanak

Gaur bideoa ikusteko tartea hartu dut eta dibertigarria izan da oso. Alderdi positibotik hastearren, esango dut egoeraren kontrola galdu arren, nire buruaren kontrolik ez nuela galdu, eta hori ondo dago. Bestetik, ez nengoen larrituta edo estututa; nahiko gustura nengoela sentitu nuen atzo, eta irudietan ere hori iruditzen zait ikusten dela. Momenturen batean barrea eta guzti eragin zidan egoerak. Momenturen batean lortu nuen haien interesa neureganatzea, gutxi iraun bazuen ere. Negatibotik gehiago dago: erritmoa oso motela izan zen, erabakitzeko indarra faltan sumatzen zen, ez nuen autoritaterik eskuratu, eta ez nuen egoera ondo irakurri. Autoritaterik aitortuko ez zidatela aurreikusi behar nuen, eta haien interesari eta nobedadeari heldu erritmo bizian aurrera eginez, gelako "sateliteek" jarraituko zidatenaren esperantzaz, eta agian horrela emaitza hobeagoa lortuko nuen.

Harritu ninduen nire ohiko tokian (borobilean eserita) nagoenean baino kasu gutxiago egin zidatela ikusteak (kasu gutxi egiten dutenak esan nahi dut). Nolabait esatearren, nire tokian nagoenean agindu batzuk emateko autoritatea aitortu didate, baina haurretako batzuk nik tutorearen tokia hartzea ez zuten inolaz ere ondo ikusi (haren gidaritza eta konfiantza gehien behar dutenak), eta oso argi utzi zidaten sudur puntan jarri zitzaiena eginez.

Bestetik, harritu ninduen ere urduri jartzeko jolas bat eta lasai jartzeko beste jolas bat egitea proposatu nienean (proposamena egitera iritsi nintzen, bai), gutxitan parte hartzen duen haur batek esan zuela berak ez zuela jolas hori egin nahi. Aurretik urduri eta lasai egotea zer den eztabaidatzen saiatu ginenean, haiek azaltzen ez zekitenez esan nien batzuk esaten dutela urduri egotea triparen barruan pilotak saltoka edukitzea bezala dela, eta lasai egotea pilota horiek poliki-poliki mugitzea bezala. Noski, haur horrek pentsatu zuen nik ez niola nahikoa konfiantzarik eskaintzen nire eskutik bidaia hori egiteko, eta hori ere ez nuen aurreikusi. Bere ezezkoaren ondotik, beste batek ere esan zuen berak ez zuela jolastuko, eta nire jarrera egokia izan zen; taldeari galdetu nion ea zer egingo genuen, eta beraiek esan zuten "ba, nahi duenak jolastu, eta besteek begiratu dezatela". Aurretik esan dudan bezala, ez nuen lortu jolasak egitea, eta laguntzaile batek txokoak antolatu zituen ondoren.

Practicum, egunerokoa: ikaskuntza-irakaskuntza prozesuarekiko irakaslearen estrategia eta metodologiak behatzen

Aste honetan irakasleak aplikatzen dituen estrategia, metodologia eta teknikak behatzen jardungo gara. Atzo ikastetxean egon nintzenean gelako lagunen zerrendaren bigarren edo hirugarren buelta bukatu zuten, egunero baitago arduradun bat, zerrenda horren araberako txandak hartuz. Atzo berriz ere lehenengotik hastea egokitu zen, eta irakaslea da lehenengoa zerrendan. Orain arte, arduradun izatea egokitzen zitzaion haurrak goizaren hasieran ondoko betebeharrak zituen:

1. Gelako lagunei banan bana ea etorri ote diren galdetzea ("x etorri da?"), bakoitzak ozenki "hemen nago" erantzuna eman behar zuelarik. Kasu horretan, irakasleak eredu bat eman zien, bi esamolde zehatzekin, eta errepikapenaren bitartez horiek barnera zitzaten zen bere helburua. Bide batez, lagunen izenak nola idazten diren ikasen joan dira eguneroko ariketa horrekin, eta egiten dituzten beste batzuekin, izenak letra larriz idatzita baitaude zerrendan, haur bakoitzaren argazkiaren ondoan. Txokoetako taldeen kolorezko kartoi meheek ere haurren izenak dituzte, eta ikasturtearen hasieran horietan ere argazkia zegoen bakoitzaren izenaren ondoan, baina aste batzuk pasa ondoren irakasleak esan zien jada izenak ikasten ari zirenez, txokoetako hiru taldeen zerrendetatik argazkiak kenduko zituela. Horrela, haurrak ohitzen joan dira gutxinaka lagunen izenen itxurara, bakoitzaren hizki konbinazioa izenari lotuz. Egun batzuetan, haurrak sortzaileak izan dira, eta "hemen nago" erantzun beharrean "egunon" erantzun du baten batek, jarraian batzuk esamoldea imitazioz kopiatu dutelarik. Irakasleak onartzen ditu horrelako aldaerak, baina ez erabateko gogoz, eta saiatzen da berriz ere "hemen nago" esamoldera buelta daitezen, erantzun zuzen bakarrera buelta daitezen, alegia.
2. Etorri ez diren lagunen izenen txartelak "etxea" irudikatzen duen kartoi mehean jartzea, eta horien kopurua adieraztea, dagokion zenbakia itsatsiz. Irakasleak galderen bitartez laguntzen zien (zenbat lagun daude ba etxean? eta jarrita dagoen zenbakia ondo al dago? orduan, zer egin behar duzu? eta horrelakoak).
3. Asteka proiektu gisa landu dituzten gaien inguruko ekarpen pertsonala egiten, komunikazio-gaitasuna lantzea helburu garrantzitsutzat zuen ariketa baten bidez. Nik practicuma hasi aurretik emozioak landu zituzten, eta haur bakoitzak azaldu behar zuen egun horretan pozik, triste, haserre edo beldur ote zen, eta irakasleak galderak egiten zizkion horren inguruan. Ni praktiketan nagonetik gustuko objektua eta tokia izan dira gaia, eta haur bakoitzak ekarri behar zuen gustukoen zuen jostailua eta gustukoen zuen tokiaren argazkia edo marrazkia, aurretik gurasoen laguntzarekin landua (irakasleak ohar bat bidaltzen zien zein egunetan ekarri behar zuten esanez). Haur bakoitzak ahozkotasuna lantzen zuen, irakaslearen galderei erantzunez. Haurrek ekarritakoekin horma-irudi bat osatu dute denen artean. Haur bakoitzak nahi zuena ekarri du, eta nahi zuena kontatu du, bere interesei jarraituta.
4. Lagun baten izena aukeratu, eta hori idatzi arbel magnetikoan, plastikozko hizki handiak erabiliz. Izenak velcroz itsatsita daude zerrendan, eta irakasleak velcro zati bat jarri zuen arbelean, haurrak nahi bazuen lagunaren izena bertan itsatsi eta izenaren eredua aurrean zuela letrak aukeratzeko. Haur batzuk hasieratik hartzen zuten eredua; beste batzuk hori gabe hasten ziren, baina zerrendari begiratzen zioten tarteka; eta beste batzuk eredurik hartu gabe eta begiratu gabe aukeratzen zituzten hizkiak.
5. Lagunaren izenaren hizkiak zenbatu, eta dagokion plastikozko zenbakia laukitxo batean jarri. Irakasleak galderen bidez gidatzen zuen haurra (eta orain zer egingo duzu? zenbat hizki ditu, orduan? eta nondik hartuko duzu zenbakia? zoaz, bada).

Atzo esan zien arduradunaren txanda berria hasten zenez, ariketa pixka bat zailagoa egingo ziela. Batetik, izenen ondoko argazkia kenduko zuela, eta gordeko zituela argazkiak beste zerbait egiteko. Eta, bestetik, esan zien jada ez zutela lagun baten izena idatziko, denek oso ondo zekizkitelako izenak; hemendik aurrera norberaren izenari arreta handiz begiratuko geniola, eta izenaren lehen hizkia bakarrik idatziko zutela arbelean. Bere izena hartu zuen adibide, eta "k" jarri zuen arbel magnetikoan. Haur bakoitzari banan bana errepikatu arazi zien hizkiaren soinua, eta esan zuen pixka bat zaila denez ahoskatzeko, "k" hizkiak laguntzaile batzuk izaten dituela, bokalak, alegia. Bokal bakoitza txandaka jarri zuen "k"ren ondoren, eta konbinazio bakoitzak sortutako soinua errepikatu arazi zien haurrei banan bana. Konbinazio bakoitzean, soinu horrekin hasten ziren izenak esateko eskatzen zien haurrei, batzuetan pistak emanez ("ko"ren kasuan, "animalia bat, uretan bizi dena, eta hortz asko dituena..."). Bokal laguntzaile bakoitza "k"ren ondoren jartzean, irakasleak galdetzen zien ea orduan zein zen soinua, eta haurrek erantzuten zuten bokalaren soinua emanez (arbeleko "k"ren ondoren "a" jartzean, adibidez, haurrek erantzuten zuten soinua "a" zela). Irakasleak zioen egia zela, hura "a" zela, eta aurreko "k"rekin batera "ka" soinua sortzen zuela.

Irakasleak erabiltzen dituen estrategia, metodologia eta tekniken beste adibide batzuk astelehenetan lantzen den matematikan aurki ditzakegu. Tira, astelehenetan lantzen dela diot, baina benetan noiznahi lantzen da. Astelehenekoak saio bereziak dira, hala ere. Irakasle laguntzailea datorrenean taldea zatitzen dela aprobetxatuz, matematikako hainbat ariketa lantzen dira. Adibidez, egun batean hiru uztai lurrean jarri, eta kolorezko argizarizko margoekin txandaka ariketa egin zuten haurrek, irakasleak eskatutako kopuruak batean eta bestean sartzen. Haur bakoitzaren mailaren araberako eskakizunak egiten zituen irakasleak; batzuei "uztai handian margo asko, uztai txikian batere ez, eta uztai ertainean margo gutxi" sartzeko esaten zien bitartean, beste batzuei kopuru zehatzak jartzeko eskatzen zien. Irakasleak ez zuen zuzenketarik egiten, gehien jota galderen bitartez ariketa berrikusteko eskatzen zien (orduan, nik zer eskatu dizut, uztai handian zenbat jartzeko? Eta zuk zenbat jarri dituzu? Ea, kontatu banan bana behatzarekin, Ondo al dago, bada?). Asko-gutxi, kopuru zehatzak eta aurretik dagoena baino bat gehiago kontzeptua lantzeko ariketa hauek askotan lantzen dituzte gelan, manipulazioan oinarritutako hainbat jarduera eginez, eta eskuekin objektuak kokatuz eta lekuz aldatuz jarduera asko landu ondoren, azken urrats gisa, puzzle txokoan fitxen bidez lantzen dituzte ikasitako kontzeptuak. Adibidez, ni praktiketan hasi aurretik fitxa batean gomets asko jarri behar zituzten fitxan marraztutako poltsa baten kanpoan, eta gomets gutxi poltsa barruan, edo egin berri duten beste fitxa batean abako batean azpian adierazitako kolore bakoitzeko gomets kopurua jarri behar zuten marraztutako abakoan. Nire tutoreak dio espresio grafikoa dela zailtasun handiena duena, eta horregatik beti doala manipulaziozko ariketen ondoren, azken urrats gisa.

Beraz, orain arte behatutakoaren arabera esan dezaket jokabidea gidatzeko teknika konduktistak erabiltzen dituela tutoreak, baina bestelako ikaskuntzak sustatzeko orduan ohikoagoak direla informazio-prozesatzearen eredu transmisiboari eta eredu konstruktibista-kognitibistari lotutako estrategia eta teknikak.

Practicum, egunerokoa: hurrengo asteko behaketen plangintza

Hurrengo bi asteetan ikaskuntza-irakaskuntza prozesua behatuko dugu, bi ikuspegi desberdinetatik: irakaslearena eta ikaslearena. Datorren astean irakaslean jarriko dugu arreta, eta hurrengoan ikasleengan.

Irakasleari dagokionez, ondokoa behatu nahi nuke:

• Ikasteari buruzko zein eredu aplikatzen duen behatzea (eredu transmisiboa-konduktibista, neokonduktista, transmisiboa-informazio prozesatzearena, konstruktibista-kognitibista edo konstruktibista-soziala).
• Ikaskuntza-irakaskuntza prozesua sustatzeko aplikatzen dituen teknikak identifikatzea, jokabidearen erregulazioari dagozkion teknika edo prozedura konduktistak alde batera utziz, jada aztertu ditudalako.
• Esparru ezberdinetan (formala, ez-formala eta informala) haurren ikaskuntzak uztartzeko ematen diren urratsak behatzea.
• Irakasleak ikaskuntza-irakaskuntza prozesua nola ebaluatzen duen aztertzea.

Ikastetxearen hezkuntza proiektuaren arabera, eredu konstruktibista jarraitzen da bertan. Bestetik, berdinen arteko harremanetan behatu dudanaren arabera, jarduera gehienetan elkarrekintza indibidualista sustatzen denez, eredu konstruktibista-kognitibista aplikatzen dela pentsatuz abiatuko dut behaketa, eta ondorioetan jaso ahal izango dut ea hori horrela den, ala ez.

Hemendik bi astera prozesu bera ikaslearen ikuspegitik behatzen dudanean, ondokoak aztertu nahi nituzke:

• Ikasketa-estilo pertsonal ezberdinak identifikatzen saiatzea (orokortzailea vs. kateatzailea, sakona-azalekoa-estrategikoa, aktibo-erreflexiboa, teoriko-pragmatikoa).
• Haurren autokontzeptu, autoestimu eta estatus soziometrikoaren eta ikastearen inguruko erlazioak behatzea.
• Motibazio-estilo ezberdinak haurrengan behatzea, edo behintzat motibazioaren inguruko ezaugarri nabarmenenak behatzea.

Practicum, egunerokoa: ikastetxeko tutorearen garrantzia eta horren harira gehiago

Aste honetan Pellok proposatu digun behaketa-segidarekin zerikusi zuzenik ez duen gai bati bueltak ematen egon natzaio, eta horregatik jasotzen dut beste sarrera batean.

Practicumaren egonaldian ikastetxeko tutoreak duen garrantziaren inguruan egon naiz pentsatzen. Nire ustez, erabat baldintzatzen du ikastetxeko tutoreak practicuma, beste aldagaien gainetik (ikastetxea, ikastetxearen hezkuntza proiektua, haurren taldea, unibertsitateko tutorea). Nire kasuan, izugarri zorionekoa izan naiz, eta tutore ezinhobea egokitu zait. Graduan zehar oraindik ez dut irakasle ona izateko bezainbeste ikasi, baina irakasle on bat antzemateko lain bai, eta nire tutorea irakasle oso ona da. Horrez gain, langile ona ere bada.

Tutorea irakasle ona izateari lotuta, tutorea eta practicumeko ikaslearen artean nolabaiteko kidetasuna ematearen gaia legoke. Hau da, "objektiboki" irakaslea ona egiten duten hainbat ezaugarri izateaz gain, pedagogiaren mailan bien artean bat-etortzea garrantzitsua da, baita izaera pertsonalen mailan "feeling" ona egotea ere. Nire kasuan, guztiak ematen dira.

Practicumeko bileretan jakin dudanaren arabera, beste ikastetxe batzuetan tutoreak praktiketako ikasleak hartzera behartzen dituzte, edo prozesua ez da erabat borondatezkoa behintzat. Nire ikastetxean ez da horrelakorik gertatzen, eta nire ustez hori faktore garrantzitsua da esperientziaren arrakastari begira. Argi daukat hurrengo practicumetarako aldez aurretik galdetuko dudala ikastetxean tutorearen esleipenaren prozeduraren inguruan.

Tutore-ikasle kidetasunaren gaiak beste batera narama: nire ikastetxean bezala bi lerro dituen ikastetxe batean tutore-tutore kidetasunaren garrantzira, alegia. Beste sarreraren batean aipatu nuen moduan, nire ikastetxean maila bereko bi gelen tutoreek elkarrekin lantzen dituzte gelan aplikatuko diren proiektuak. Practicumeko bileretan jakin ahal izan dudanez, ikastetxe batzuetan koordinazioa erabatekoa da. Beraz, tutoreen arteko kidetasuna oso garrantzitsua da. Eta zer egin kidetasunik ez dagoenean? Hurrengo asteko behaketa gaia ondokoa izango da: ikaskuntza-irakaskuntza prozesua irakaslearen ikuspegitik. Gai horren inguruan konturatu naiz nire tutorea eta beste lerroko tutorearen artean ezadostasun txikiren bat badagoela, eta nire tutorearen jarrera diplomatikoa izan da, berak egiten duena azalduz, baina presiorik gabe. Beste tutorearen jarrera irekiak asko errazten du haien artean ondo konpontzea, baina gerta liteke horrela ez izatea.

Zer egin, bada, hurrengo practicumetan ikastetxeko tutorearekin kidetasunik izan ezean? Uf, nahiago dut ez pentsatu, eta horrelakorik ez gertatzeko neurriak hartu: hurrengo urteko practicumari begira ikasturte honen bukaeran ikastetxe pare bat bisitatu eta niretzat garrantzitsuak diren gaiak bertan eztabaidatu, eskaera jakinaren gainean egin ahal izateko.

Practicum, egunerokoa: asteko behaketen ondorioak

Aste honetan berdinen arteko harremanak behatzeari ekin diogu. Astean zehar aipatu dudanez, soziograma bat egiteko asmoa dut, eta ezin izan dut burutu aste honetan zehar; beraz, gai honi buruzko behaketa zertxobait luzatuko zait, baina hurrengo astean zehar soziograma egiteko moduan izango naizela espero dut, nire tutoreari ongi iruditzen bazaio, behintzat.

Ondorioei begira, soziogramaren emaitzak ezagutzen ez ditudan arren, interesgarria iruditu zitzaidan astean zehar aurkitu nuen artikulu hau, teknika soziometrikoen emaitzen egonkortasunari buruzkoa. Bertan teknika soziometrikoen aplikazioan oinarritutako ikerketa baten emaitzak jaso eta analizatzen dira. Zehazki, 4, 5 eta 6 urteko geletan bi test soziometriko aplikatu ziren, eta handik hilabetera errepikatu ziren, estatus soziometrikoa denboran zehar egonkorra ote den aztertzeko asmoz. Laburbilduz, ondorioak hauek dira: Haur Hezkuntzako etapako adinetan estatus soziometrikoak egonkortasun txikia du (hilabetera testa errepikatzean 4 urtekoen gelan haurren %5ak mantendu zuen aurreko estatusa), egonkortasuna handituz doa adinarekin (6 urtekoen gelan %65ak eusten zion aurreko estatusari), eta estatus soziometrikoaren klaseen artean gaitzetsien klaseak besteek baino egonkortasun nabarmenagoa du (4 urtekoen gelako haur gaitzetsien %33k eusten dio kategoria horri handik hilabetera, eta portzentajea %83ra igotzen da 6 urtekoen artean). Nire practicumeko gelan egingo dudan soziogramaren ariketari begira, beraz, gogoan izan behar dut haurrek 4 urte dituztenez berdinen arteko harreman oso dinamikoen argazkia aterako dudala, momentu jakin bati dagokiona, eta duena baino pisu edo garrantzi gehiago ez niokeela eman behar. Izatekotan, gaitzetsien taldeko haurrei eman beharko litzaieke arreta gehixeago, horiek baitute klase berean mantentzeko joera nabarmenagoa.

Azken horrek asteko behaketen beste gai batera narama: zer egin gaitzetsitako haurrekin? Galdera hori nire tutoreari luzatu nionean (astean zehar sortutako egoera zehatz baten inguruan, beste sarrera batean azaldutakoa), "ahal den moduan toreatu" erantzun zidan. Hau da, behin gertatuz gero, ez da kudeatzen erraza den egoera. Nire tutoreak errefortzu positiboa aplikatu du egun hauetan, haur gaitzetsia baztertzen ez duten haurren jokabidea denen aurrean goraipatuz. Suposatzen dut, orduan, gaitzespenaren inguruan egokiena prebentzioa izango dela. 

Gorago aipatu dudan artikuluak bi test aplikatzen zituen, bata estatus soziometrikoa neurtzeko, eta bestea hiru jokabide talde identifikatzeko (jokabide erasokorrak, isolamenduzkoak eta prosozialak). Gelako kideen ustez, gaitzetsitako haurrek jokabide erasokorrak beste klaseetako haurrek baino gehiagotan dituzte, eta haur ospetsuek, aldiz, jokabide prosozial gehiago dituzte. Adinean aurrera egin ahala, gaitzetsitako haurrengan jokabide erasokorrak nabarmenagoak dira, eta ospetsuak diren haurrengan erasokortsuna gutxituz doa, jokabide prosozialak areagotuz doazen artean. Bitxikeria bat: ikerketa horretan hiru klase soziometriko desberdintzen dira (ospetsuak, gaitzetsiak eta tartekoak), eta jokabide erasokorrak ospetsuen artean tartekoen taldean baino altuagoak dira, erasokortasun ezak ospetsu izatea bermatzen ez duela erakutsiz. 

Beraz, prebentzioaren mailan lan egiteko hezkuntza emozionalaren arloa lantzea oso erabilgarria izango da, orain arte behatu dudanaren arabera erasokortsuna neurri handi batean emozioen erregulazio eskasari loturik baitago (baita komunikazio-gaitasun eskasari ere). Adimen emozionala eta emozioen hezkuntza gai berri samarrak dira hezkuntzan, eta oraingoz graduan ez ditugu sakontasunez landu. Aurtengo Haurtzaroaren Psikologian ikusitako bideo batean honako iturri hau gomendatzen zuten, abiapuntu gisa interesgarri iruditu zaidana. Joan den ikasturtean, Didaktika Orokorrean egin behar genuen taldeko lan baterako beste iturri bat erabili genuen, aspaldiko sarrera batean aipatu nuena. Nire ikastetxean hiruhileko honen hasieran, nik practicuma hasi aurretik, oinarrizko emozio batzuk landu dituzte (pozik, triste, haserre), norberarengan eta besteengan emozioen antzematearen mailan, baina ez dut aukerarik izan tutorearekin sakonki zer eta nola landu zuten ezagutzeko. Joan den astean proposatu nion landu zituzten emozio horiei beste binomio bat gehitzea, urduri/lasai, bereziki emozioen hormairudiei kasu gehien egiten dieten haurrak emozioen kudeaketan baliabide gutxien dituztenak direla ikusi nuelako. Ondo iruditu zaio proposamena, eta aste honetarako eraman behar diot jarduera baterako planteamendua. Jasoko ditut emaitzak aurrerago, bada.

Gaitzetsien kontuaren gainean azken galdera bat: hezitzailearen helburuak zein behar du, gaitzetsitako haur bat bera ere ez izatea gelan? Posible al da hori? Aipatu dudan artikuluak literaturaren berrikuspen arina egiten du hasieran, ohikoa izaten den bezala, eta horren arabera, gela bakoitzean haurren % 10-15 gaitzetsiak izaten dira. Beraz, gelan haur gaitzetsirik ez izatea lor daitekeen helburua da, ala kimera hutsa?

Practicum, egunerokoa: irteera eta psikomotrizitateko saioa

Gaurko eguna bizipenez betea egon da. Goizean ikasturteko lehen irteera egin dugu, Cristina Eneako parkera, 4 urteko beste gelarekin batera. Geletako bi tutoreak, ostegunetan beste gelara joaten den irakasle laguntzailea, eta lauok joan gara hemeretzi haurretako bi talderekin. Gure taldean kudeatzen zail samarrak diren hiruzpalau haur ditugunez, esperientziaren emaitzen inguruan kezka puntutxo bat bagenuen, baina nire tutoreak oso ondo darama taldea, eta ikasturtearen hasieratik asko landu ditu jokabidearen oinarrizko arauak. Beraz, dena ondo irtetea espero genuen, baina beti geratzen da duda puntutxo hori.

Haurrak eskutik bikotetan joan dira bide osoan, eta orokorrean oso txintxoak izan dira. Parkean gustura entzun dituzte tutoreen azalpenak, eta gogoz egin dituzte haientzat prestatu ditugun jarduerak: enbor ezberdinen azalen ehundurak argizariekin paperaren gainean kalkatzea eta hosto eta fruituak biltzea. Bildu dugun materiala hurrengo egunetan gelan lantzeko aukera izango dugu. Haurrek asko gozatu dute haien eguneroko testuingurutik kanpo, zuzendutako jarduerak haien jolas librearekin tartekatuz. Hori bai, elkarlanean aritzea zaila egin zaie (enborren azala bikoteka kalkatzeko eskatzen genien, batek papera eutsita eta ondoren txandakatuz), eta gelara bueltatzean bakoitzak hartutako hosto eta fruituak kartoi mehe bakar baten gainean nahastea ez dute oso gustuko izan, baina tutoreari garrantzitsua iruditzen zaio indibidualtasuna lantzeaz gain taldearen kontzeptua lantzea ere.

Arratsaldean haien arteko harremanak indar handiz islatzen diren beste jarduera batean aritu gara; psikomotrizitateko saioan, hain zuzen ere. Gaur nahiko harmonia izan dugu, baina ordu t'erdian (beno, berez saioak ordu bete irauten du, beste ordu erdi behar baita gelara jaisteko, arauak gogoratzeko, eta saioa amaitzean gelara bueltatu eta etxera joateko prestatzeko) denbora ematen du hozkada batzuk eta haserreak egoteko. Gaur haur askoren artean etxe handi bat eraiki dute aparrezko blokeekin, eta kooperaziozko elkarrekintza nagusitu dela esango nuke. Gainera, gelan hitzik egiten ez duen haurrak esaldi oso bana esan dizkigu tutoreari eta niri, orain arteko solasaldirik luzeena. Beraz, harremanak aberatsak izan dira gaur.

Bestetik, ikastetxeko klaustroan egoteko aukera izan dut, gaur onartu baita urteko plangintza. Generoaren ikuspegitik, oso nabarmentzekoa da irakaslegoa ia osotasunean emakumez eraturik egon arren, zuzendaritza taldea gizonez osaturik dagoela. Kasu honetan, hala ere, ez dut argi diskriminazioa zein norabidetan ematen den, emakumezkoek esan baitidate inork ez duela zuzendari izan nahi, eta gaiaren inguruko bromak egin dituzte bileran zehar, zuzendaritza taldeko emakumezko birtual batek ordenagailutik egindako harreratik hasita. Zuzendaritza taldeak hamar urte daramatza lanean, eta badirudi denak pozik daudela egoera horrekin.

Bukatzeko, atzo eta gaur ez dut denborarik izan nire tutoreari soziogramaren kontua galdetzeko. Gezurra dirudi, baina ez dago horretarako denborarik. Komunera joateko ere komeriak ditugu, egia esan, jolasorduetan ere haurrekin egoten baikara. Nire tutorea lanera 45 minutu goizago joaten da egunero gauzak prestatzeko, bestela denborarik ematen ez baitio, eta nik normalean ezin izaten dut goizago joan, nire laneko posta elektronikoa garbitzen dudalako goizetan. Tira, ea hurrengo asteartean ikastetxera bueltatzen naizenean goizean goiz joateko aukera dudan, eta galdetzen diodan.

Practicum, egunerokoa: berdinen arteko harremanetan sakontzen

Atzo ez nintzen ikastetxera joan, baina gaur han izan naizenez, hementxe nago berriak jasotzeko prest. Eguna oparoa izan da haurren arteko harremanen inguruan. Gaur arduraduna izatea egokitu zaio gelan helduoi hitzik egiten ez digun haurrari, eta normala denez, jakin-mina nuen nola moldatuko ote zen ikusteko. Tutorea bereziki saiatu da azken bi asteetan beretzat giro positibo eta gozoa sortzen, eta egunetik egunera ikusi dugu erosoago, irribarretsuago gelan. Gaur ere haurrari adorea ematen egon da, arduradunaren lanetan laguntzaile bat izendatzeko aukera ireki dio, eta indarrez errefortzatu ditu haurrak egin dituen guztiak. Aholkularia etorri da eskolak behatzera, asteazkenero egiten duen moduan (asteazkenetan Haur Hezkuntzako gure gunera etortzen da gela bakoitzean identifikaturik dituzten hainbat haur behatzera), eta polita izan da mututze selektiboa duen haur honek hitz gutxi batzuk esan dituenean tutorearen eta aholkulariaren aurpegiak behatzea. Haur batek oinez lehen pausoak eman izan balitu bezain pozik eta harro zeuden! Badirudi haurrak orain arteko joera hautsi duela, eta gutxinaka aurrerapausoak ematen ari dela.

Hala ere, guztia ez da arrosa kolorekoa izan. Nahiko maiz sortzen diren gatazkak piztu dira arratsaldean, eraikuntzako txokoan elkarren artean askotan haserretzen diren hiru haurren artean, eta egozkor samarra den beste bat ere haserretu da; beraz, zalapartaz beteriko hogei minutu edo izan ditugu. Tutorea saiatzen da haurrak euren artean konpon daitezela sustatzen, beti ere elkarri minik egin gabe. Hala ere, haur hauen kasuan hori zaila izaten da, oso erraz hasten baitira joka, eta orduan segituan esku hartu behar izaten da. Haur horietako bat bereziki erasokorra da, eta gaur goizean konturatu gara gaitzetsia izaten hasi dela gelakide askoren aldetik; borobilean jartzeko orduan inork ez du bere alboan jarri nahi izan, eta bere alde batera eta bestera hutsunea zuela utzi dute momentu batez. Ez da batere erraza tutorearentzat hori bideratzea, beste haurretako batzuengan beldurra eragiten duelako. Bere oldarkortasun eta erasokortasuna kontrolatzea lortzen ez badu, orain bakanak diren baztertzeak orokortzen joango dira, eta geroz eta zailagoa izango da egoera bideratzea.

Azkenik, 4 urteko beste gelako tutoreak aipatu didan ariketatxo bat egitea bururatu zait gelako haurren estatus soziometrikoa neurtzeko. Bihar tutoreari proposatuko diot, eta berak baimena emanez gero, soziograma bat egingo dut. Ariketa egiteko teknika eta emaitzak jasotzeko moduaren inguruan joan den urtean soziologian eredurik landu ez genuenez, momentuz aurkitu dudan iturririk interesgarriena hauxe da, eta ariketa arin eta sinplea egin nahi dudanez, nahikoa iruditzen zait. Ea tutoreari ondo iruditzen zaion, eta horrela bada emaitzak hemen jasoko ditut.

Practicum, egunerokoa: berdinen arteko elkarrekintzak behatzen

Astelehenetan irakasle laguntzailea etortzen zaigu ordu t'erdiz, eta ordu erdiko hiru saio egiten dira. Lehenengoan gela erdia beste irakaslearekin joaten da, antzerkia egitera, eta beste erdia gelan geratzen da bestelako jarduerak egiten; bigarren ordu erdian bi taldeak tokiz aldatzen dira, eta hirugarren ordu erdian hizkuntza lantzeko premia gehien dutenak irakasle laguntzailearekin joaten dira ahozkotasuna lantzera. Joan den astean eta aste honetan gelako jarduerak matematikaren ingurukoak izan dira. Tutoreak ariketa ezberdinak proposatzen dizkie umeei, eta haiek txandaka erantzuten dituzte.

Bestetik, gelan egiten diren jarduerak hiru txokotan antolatzen dira: plastikako txokoa, puzzle txokoa eta eraikuntza txokoa. Orain arte behatu dudanaren arabera, jarduera gehienak elkarrekintza indibidualista sustatzeko antolatzen dira, hau da, haur bakoitzak bere helburuak bere kabuz lortzeko moduan, besteek lortutako emaitzekiko inolako harremanik gabe. Elkarrekintza lehiakorrean norbanakoaren arrakastarako beharrezkoa da besteen porrota, elkarrekintza kooperatiboan norbanakoaren helburua lortzeko besteek haien helburuak lortu behar dituzte ere, eta indibidualistan bakoitzaren helburuak besteen helburuekiko independenteak dira; ez diote elkarri eragiten.

Batzuetan elkarrekintza kooperatiboa ematen da espontaneoki haurren artean. Horretarako txokorik aproposena eraikuntza txokoa iruditu zait, batzuetan haurrek batera eraikuntza handi bat egiten baitute. Puzzle txokoan ere batzuetan binaka egiten dituzte puzzleak, baina normalean kooperazioa sortu ordez lanen banaketa hutsa ematen da ("ni nire aldea egiten ari naiz, eta nahiko aurreratuta noa"). Aipatu ditudan matematikako ariketetan ere elkarrekintza indibidualista bilatzen da, haurren batek laguntza eskatzen ez badu behintzat.

Borobilean egiten diren jardueretan batzuetan elkarrekintza kooperatiboa bilatzen du tutoreak, galdera bat bota eta guztien artean hipotesiak eraikitzeko eskatzen duenean. Hala ere, jarduera gehienek elkarrekintza indibidualista bilatzen dute, eta maiz beste haurren partaidetza mugatzen da (arduradunak arbelean izenak idaztean, adibidez).

Elkarrekintza lehiakorra ez da batere sustatzen tutorearen aldetik, eta nire gelako haurrak ez dira bereziki lehiakorrak haien artean; haurren lehiakortasun-maila normala dute.

Laguntza eskatzea aukeren artean sartzen da beti, eta irakasleak batzuetan galdetzen dio haurrari ea laguntzarik eskatu nahi ote duen, baina badirudi haurrek ez dutela oso gustuko laguntza eskatzea, eta hori gabe saiatzen dira aurrera egiten. Agian ona litzateke bolada batez haur batek bakarkako ariketa bat egin behar duen bakoitzean laguntzaile bat aukeratzea derrigorrezko egitea. Horrela agian lotsa galduko lukete, eta bide batez irakasleak ikusi ahal izango luke haur bakoitzak zeren arabera aukeratzen duen laguntzailea (beti bere lagunik zintzoena, edo ariketaren arabera trebeen iruditzen zaiona, etab.).

Elkarrekintza kooperatiboa hain ona bada, zergatik ez da gelako jarduera guztien ardatz bihurtzen, bada? Jarduerak elkarrekintza indibidualista bilatzeko antolatzeko moduak erraz aurki daitezke, baita elkarrekintza lehiakorra sustatzen duten ariketak ere, baina elkarrekintza kooperatiboaren arabera gelako ohiko jarduerak antolatzeko ereduak ez zaizkit eskura etorri, egia esan. Batzuk diote jolas kooperatiboak gatzgabe samarrak izaten direla, eta agian ez zaie arrazoia falta, bereziki bestelako jolasen suzedaneoak direla igartzen denean. Eta elkarrekintza kooperatiboari jarraituz bideratzen badira gelako jarduerak, nola egingo da banakako ebaluazioa? Nola jakin haur bakoitzak zer ikasi duen, ariketak guztien artean egiten badituzte? Hain garrantzitsua al da haur bakoitzak ikasi duena neurtzea?

Bukatzeko, zentzurik ba al du Haur Hezkuntza elkarrekintza kooperatiboan oinarritzeak, hortik aurrera egoera indibidualistak eta lehiakorrak askoz ere arruntagoak izango badira? Horrela bada ere, elkarrekintza kooperatiboaren bidez ikasitako haurra hobe prestaturik egongo al da aurrerago egoera indibidualista eta lehiakorretan ondo aritzeko? Hori bai paradoxa: elkarrekintza kooperatiboa lehiaketa-abantaila bihurtuta!

Practicum, egunkaria: asteko behaketen plangintza

Joan den astean huts egin nuen, baina oraingoan azalduko dut astean zehar behatu nahi dudana. Aste honetan ikasle-ikasle harremanetan gaude. Autoebaluazioko ariketaren baitan haurren arteko harremanen inguruko hainbat azalpen jaso nituen, eta astean zehar horiek osatzeko asmoz ondokoak behatu nahi nituzke:

• Jardueren antolaketak haurren arteko elkarrekintza kooperatiboa, lehiakorra edo indibidualista sustatzen ote duen.
• Haurren estatus soziometrikoaren arabera haurren taldekatzerik ematen ote den ondoko lau klaseetan: ospetsuak, gaitzetsiak, arretarik jasotzen ez dutenak eta polemikoak.

Hurrengo asteetan ikaskuntza-irakaskuntza prozesua behatzeari ekingo diogunez, nire asmoa ondokoa da: aste honetan behatutakoek ikaskuntza-irakaskuntza prozesuan islarik ote duten behatzea. Berez, literaturak dio jardueren antolaketa kooperatiboa askoz ere eraginkorragoa dela garapen kognitiboari begira.

Practicum, egunerokoa: asteko ondorioak

Astean zehar irakaslea eta ikasleen arteko harremanak behatzen aritu gara, eta orain arte bildutakoa borobiltzeko haurren jokaera aldatzeko teknika konduktisten erabilera aztertzekotan geratu nintzen.

Jarraian, teknika konduktista ezberdinak zerrendatuko ditut, eta gelan orain arte ikusi dudanaren arabera bakoitzaren erabilpena adieraziko dut:

1. Jokabide egokiak indartzeko teknikak

• Errefortzu positiboa: irakasleak maiz erabiltzen duen teknika da, jokabide desiratuak manten daitezen. Nire tutoreak ia esklusiboki erabiltzen ditu eragingarri sozialak (atentzioa ematea, zoriontzea, laztan ematea, irribarre egitea, etab.), literaturak dioenaren arabera eraginkorrenak direnak, hain zuzen ere. Gelako edozein egoeratan erabiltzen ditu, baina zail suertatzen zaio haur bakoitzaren jokabide egoki guztiak positiboki errefortzatzea, errefortzua jokabidea gertatu eta berehala eman behar baita, eta haur kopuru zabalak oztopatu egiten du momentu zehatz horretan haur bakoitzarengana iristea. Literaturan irakurri dut errefortzu positiboak programa edo planifika daitezkeela, hau da, posible litzateke astero (edo egunero) haur gutxi batzuen baten errefortzu positiboari ekitea, eta astero/egunero haurrak txandakatzen joatea, edo desagertarazi nahi diren jokabideak dituzten haurrak bolada batez aukeratzea haien bestelako jokabide egokiak diferentzialki errefortzatzeko, adibidez.
• Errefortzu negatiboa: batzuetan erabiltzen du irakasleak, adibidez, jolastokira irteteko ordua iristean jokabide desegokia izan duen haurra gelan geratu araztea jokabidea aldatu arte (hamaiketakoan fruta banatu eta hori jaten ez duena gelan mantentzea fruta jaten bukatu arte, edo jolastokira irten baino lehenago kasketa harrapatu duen haurra gelan mantentzea kasketa amaitu arte), edo hamaiketakoa banatzen ari direnean jokabide desegokia duten haurrei txanda-pasa egitea, jokabide egokia erakusten dutenean hamaiketakoa emanez. Hala ere, iruditzen zait batzuetan errefortzu negatibo izan zitekeena zigor bihurtzen dugula, haien arteko desberdintasuna txikia iruditzen zaigulako ("fruta jan ez duzunez, jolastokira irten gabe geratuko zara" aplikatzea, alegia). Literaturan agertzen denez, teknika honen aplikazio tipikoa fitxen ekonomian ematen da, non ikasleak jokabide egokiaren truke fitxak lortzen dituen (errefortzu positiboa), eta jokabide desegokien truke fitxak galtzen dituen (errefortzu negatiboa), aurretik adostutako epearen buruan lortutako fitxen arabera sari bat eskuratuz.  Agian fitxen ekonomia aplika liteke gure gelan portaera disruptiboa agertzen duten haur gutxi batzuekin, baina horretarako giza baliabide gehiago beharko lirateke, oso zaila dirudielako irakasle bakar batek 19 haurren taldea eramaten duen aldi berean bizpahirurekin fitxen ekonomiaren teknika aplikatzea.
• Moldatzea edo hurbiltze progresiboa: irakasleak aplikatzen du, erabat egoki ez diren baina egokitzeko bidean urratsak diren jokabideak saritzeko.
• Imitazioa: maiz erabiltzen du irakasleak jokabide egokiak areagotzeko, beste haurrek egiten dituzten jokabide egokiak eredu bihur daitezen egoera asko sortuz (egunero arduradun bat egotea, talde guztiaren aurrean bakarka ariketak egitean, etab.). Eredu bezala agertzen den haur batek egokiak diren jokabideak burutzean irakaslearen aldetik errefortzu positiboa jasotzen duela ikustean, beste haurrek errazago imitatuko dute jokabide hori. Gainera, irakasleak ez du beti haur bera aukeratzen eredu gisa erabiltzeko. Iruditzen zait posible litzatekeela teknika hau sistematizatzea, haur bakoitzarengan positiboa den jokabide bat identifikatuz, eta ziurtatuz haur guztiak momenturen batean jokabide egoki baten eredu gisa aurkezten direla taldearen aurrean. Bereziki garrantzitsua iruditzen zait jokabide desegokiak dituzten haurren autoestimua lantzeko, jokabide desegokien eredu bezala soilik agertzen badira, autoestimu baxua eraikitzen baitute.

2. Jokabide desegokiak ahultzeko edo desagertarazteko teknikak

• Iraungikapena: jokabideari inolako errefortzurik ez ematean datzan teknika hau erabiltzen du batzuetan irakasleak, bereziki jokabide desegoki bat desagertzeko bidean dagoenean, edo maiztasun txikiz ematen denean, eta kasketen aurrean. Teknika aplikatzea errazagoa izan daiteke bi eta hiru urteko gelan, non haurrak ia beti tutorearekin dauden, baina 4 urteko gelan hainbat espezialista gehitzen direnez, gerta daiteke tutoreak jokabide jakin baten aurrean iraungikapena aplikatzea, baina beste irakasleek ez, eta orduan jokabidea desagertu ordez, finkatu egingo litzateke. Iruditzen zait aplikatzekotan aurretik koordinazio handia eskatzen duela, ez bakarrik ikastetxeko beste langileekin (adibidez, jangelakoekin), baita familiarekin ere. Teorian erraza dirudien arren, praktikan zaila iruditzen zait. Bestetik, literaturak gomendatzen du jokabide desegokiarekin iraungikapena aplikatzen den aldi berean, haurrak dituen bestelako jokabide egokiak errefozatzea, baita jokabide desegokiari uzten dion bakoitzean positiboki erreforzatzea, eta azken hauek ez zait iruditu aplikatzen hain argi ikusi ditudanik.
• Zigor positiboa, erantzunaren kostua: ez dut aplikatzen ikusi.
• Zigor positiboa, errieta: maiz aplikatzen du irakasleak, orokorrean errieta pribatua.
• Zigor positiboa, asetzea: ez dut aplikatzen ikusi.
• Zigor positiboa, bakartzea: batzuetan aplikatzen du irakasleak. Psikomotrizitateko gelan erabat barneratua dagoen teknika da, haurrek badakite eta beste norbait joz gero bankura joan beharko dutela denbora batez. Agian literaturak gomendatzen duena baina denbora luzeagoz mantentzen da zigorra, hori bai. Gainera, banku berean esertzen dira haur bat jo duena eta erasoa jaso ondoren negarrez dagoena (lasaitu arte), edo jolasten bakarrik min hartu duten haurrak, eta iruditzen zait agian horrek indarra ken diezaiokeela jo duen haurrari aplikatu nahi zaion zigorrari, ez baita argi geratzen bata zigortua dagoen artean, besteak kontsolamendua jasotzeko daudela hor.
• Zigor positiboa, praxis positiboa: gutxitan aplikatzen du irakasleak. Adibidez, beste haur bat jo ondoren besarkada eman araztea, edo nahita zerbait lurrera bota ondoren jaso araztea.
• Zigor positiboa, praxis negatiboa: ez dut aplikatzen ikusi.
• Zigor negatiboa: maiz aplikatzen da jokabide desegokiaren aurrean haurrak gustuko duen zerbait kentzearen teknika. Adibidez, jolastokira irten aurretik beste haur bat jotzeagatik jolastokira irten gabe gelan uztea, edo jolastokian irakaslearen ondoan geratzera behartzea, edo taldeko jarduera bat egitean haurraren txanda iristean jokabide desegokia badu txanda-pasa egitea, jarduera hori egin gabe utziz. Teknika honen aplikazioaren inguruan behatutakoaren arabera, iruditzen zait literaturak dioena (eraginkortasuna ez dagoela intentsitatean, errepikapenean baizik) ez dela aplikatzen, batzuetan zigorraren intentsitate handiarekin (jolas ordu osoz zigortzea, adibidez) jokabide desegokia gertatzen den guzti-guztietan zigorra eman ez izana konpentsatu nahi izango balitz bezala. Bestetik, iruditzen zait ere orokorrean ez dela teknika egokia haurren garapen kognitiboa lantzeko espezifikoak diren jardueretan aplikatzeko, hau da, taldeko jarduera bat burutu behar bada gaitasun edo trebetasun zehatz bat lantzeko (adibidez, matematika lantzeko ariketa bat) haurrek txandaka ariketa eginez, haur zehatz batek jokabide desegokia duelako ez litzaioke txanda-pasa aplikatu behar, zeren eta gainera gerta daiteke haurrak ez zigor bezala ikustea, esfortzu kognitiboa eskatzen dioten jarduerak saihesten baditu, adibidez.

Azken ondorio gisa, aipatuko nuke unibertsitatean ikasi dugunaren arabera, teknika konduktista guzti hauen artean inolako ondorio negatiborik ekar ez dezakeena errefortzu positiboa dela, eta horregatik beldurrik eta mugarik gabe erabiltzeko aproposa den teknika dela. Batzuetan ahaztu egiten zaigu haurrarentzat erreferentziazko pertsona den irakasleak duen boterea zentzu honetan, eta okerrari askoz ere kasu gehiago egiten diogu egokiari baino. Horrez gain, teoriaren arabera badirudi askoz ere eraginkorragoak direla errefortzuak zigorrak baino, praktikan azken hauek erabiltzera ohituagoak gauden arren. Bestetik, errefortzu negatiboaren eta zigorren aplikazioan teoriak dio oso garrantzitsua dela haurrari aldez aurretik oso argi uztea zein jokabidek jasoko dituen ondorio desatseginak haurrarentzat, eta iruditzen zait maiz ahaztu egiten zaigula hori egitea. Ondorioz, haurrek ez dute ondo lotzen jokabidea ondorioekin.

Bukatzeko, sortzen zaidan galdera bat. Aurretik aipatu dudanez, bada gure gelan batere disruptiboa ez den baina oso desegokia den jokabide bat duen haur bat, helduei hitzik egiten ez diena. Horrelako kasuetan aplika al daitezke arrakastaz teknika konduktistak? Agian moldatzea baliagarri izan liteke, eta errefortzu positiboa orokorrean giro eroso eta baikorra sortzeko eta autoestimua hobetzeko ere, baina besteak iruditzen zait ez direla oso aproposak. Eta zein aukera ditu orduan irakasleak?