Haurraren eskubideak

Haurraren eskubideen gaia lantzea aspaldian nire buruari jarri nion lana da, eta azken egunetan pixka bat aurreratu dut bide horretan. Ez dakit denbora emango ote didan, baina practicumean zehar gai honi buruzko jarduera sorta txikia antolatu eta martxan jarri nahi nuke eskolan, bost urteko gelan.

Horretarako iturriak bilatzen ibili naiz, eta hauek iruditu zaizkit egokienak:

http://www.unicef.org/rightsite/files/uncrcchilldfriendlylanguage.pdf

http://www.unicef.org.au/Discover/What-we-do/Convention-on-the-Rights-of-the-Child/childfriendlycrc.aspx

http://www.unicef.org/crc/files/Rights_overview.pdf

http://www.earlychildhoodaustralia.org.au/childrens_rights/teaching_for_childrens_rights/teaching_for_childrens_rights_a_framework.html

http://www.educationscotland.gov.uk/resources/h/genericresource_tcm4356888.asp

http://www.unicef.org/siteguide/resources_27932.html

http://www.unicef.org/rightsite/files/rights_leaflet.pdf

http://www.unicef.org/teachers/protection/only_right.htm

Ea bihar edo datorren astean denbora dudan jarduerak prestatzeko.

Legeak eta hezkuntzaren kalitatea

Campusa aldizkariaren azken alea etxera iritsi zait, eta 27. orrialdean Francesco Tonucciri egindako elkarrizketaren azken esaldiek nire atentzioa deitu dute:

"Irakasle onak eskola ona sortuko, politikarien legeak gorabehera. Irakasle eskas eta ezgai batek ezin izango du eskola ona egin, lege onak abiarazita ere."

Haur Hezkuntzako graduko ikasle bezala primerako gogoeta iruditu zait. Saia gaitezen, hortaz, ahalik eta irakaslegai onenak izaten, eta legeak alde baditugu errazago egingo zaigu hezkuntza ona egiten lagutzea, baina bestela gertatuz gero ere, aurkituko ditugu zirrikituak nonbait.

Honen harira, burura datorkit azken egunetan bolo-bolo dabilen auzia, Wert ministroak unibertsitatean ikasteko beka eskuratu ahal izateko 6,5eko nota beharko dela esan zuenean sortutakoa. Nik ez dakit 5ekoa, 5,5ekoa ala 6,5ekoa izan behar duen. Bekek baliabide ekonomiko eskasak dituzten ikasleek unibertsitateari uko egin behar ez izateko balio behar dutela argi daukat baina, aldi berean, iruditzen zait ikasleak jabetu behar duela unibertsitateko ikasketak egiteko aukera izatea gizartearentzat esfortzu bat dela, eta aukera horri ahalik eta probetxu gehien ateratzeko ardura duela. Inork ez genuke nahi Osakidetzako ospital batera joan eta bere buruari 5a lortzea helburu gisa jarritako sendagile batek ebakuntza egitea, edo seme-alaba eskolara lehen egunean eraman eta bere tutorea horrelakoa izatea. Guretzat nahi ez dugun hori besteentzat ere ezin dugu onargarri ikusi, eta gizartearen zerbitzura dagoen lanbide baterako prestatzeko bidean, gure gaitasunak ahalik eta maila gorenean garatzea jarri behar dugu helburu bezala.

Haurren partaidetza

UNICEFeko irakurgai bat aitzaki hartuta, ikasleen partaidetzari buruzko idazlan bat prestatzeko eskatu zaigu Ikastetxearen Antolakuntzako irakasgaian, gonbidatutako irakasle batekin egindako saioan. Argitalpenaren abiapuntua blog honetan aspaldian lantzeko dudan gai bat da: Haurraren Eskubideen inguruko Hitzarmena. Gogoan izan behar da 1989ko hitzarmen hori ez dela Nazio Batuek haurren inguruan onartutako bakarra; hortxe daude 1973ko (lanerako) gutxieneko adinari buruzkoa, 1999koa haurren lanik okerrenen ingurukoa, eta hainbat deklarazio eta bestelako arau-dokumentu 1959ko Haurraren Eskubideen inguruko Deklaraziotik hona onartutakoak. Bereziki, badut gogoa haurren eskubideen aitorpenak hezkuntza-sisteman izandako isla aztertzeko, haurren gizatasunaz jabetzeak hezkuntzan zer nolako eragina izan duen aztertzeko. Baina horrek beste batean izan beharko du, orain partaidetzaz aritu behar gara eta.

Aipatutako Hitzarmenak aitortzen duen haurren eskubideetako bat parte hartzeko eskubidea da. Irakurgaiak hiru esparru nagusi identifikatzen ditu haurraren partaidetzarako aproposak direnak: familia, eskola eta udalerria, edo tokiko maila. Maila pedagogikoan aipaten diren erreferenteak Freire, Giroux eta Apple dira. Bukatzeko, blog honetako Hezkuntzaren Mapa izeneko orrian landutako Arnsteinen eskailera aipatzen da irakurgaian:

Source: lithgow-schmidt.dk via Baiba on Pinterest

Arnsteinek 1969an zioen moduan, benetako partaidetza seigarren urratsetik aurrera ematen da, eta guk landu dugun UNICEFeko irakurgaiak aipatzen duen Roger Hart-ek 1992an Arnsteinen eskailerako zortzi urratsak haurren partaidetzari buruzko argibideekin azaltzen ditu. Argi dago, hortaz, informatzea, galdetzea edo despotismo ilustratuan egiten zen moduan, haurrentzat baina haurren partaidetzarik gabe erabakiak hartzea ez dela haurren partaidetza bermatzea.

Irakurgaia lantzen hasi bezain pronto Tonucciren "La Città dei Bambini" (Haurren Hiria) egitasmoa etorri zait burura, haurren partaidetza errealitate arrakastatsu bihurtzea posible dela frogatu duena mundu osoko ehunka hiritan. Beste sarrera baterako utzi beharko dut ekimena sakontasunean ezagutzea eta horren inguruan gogoeta egitea. Haurren partaidetza sakontasunean landu duen beste eredu bat, kasu honetan blogean jada landutakoa, Ekuadorreko Pesta eskola litzateke.

Bukatzeko, hezkuntzan ikasleen partaidetzaren alde egiteko eskatu zaigu hasieran aipatutako gelako saioan. Nik proposatutako goiburua ondokoa litzateke: partaidetzak egiten du komunitatea. Hortaz, hezkuntzan inplikatutako eragile guztien parte-hartzerik gabe ez dago hezkuntza-komunitaterik. Ikasleen partaidetzak dakartzan abantailak azaltzeko beste sarrera batean aztertu nuen hitzaldia erabiliko nuke, bigarren lauhilekoaren ardatza aniztasuna izanik, bereziki aproposa dena. Bertan, Chimamanda Adichie-k adierazten diguna hezkuntzan haurren partaidetza txertatzeari aplikatuz, esango genuke haurren (eta beste eragile guztien) begirada alde batera utzita eraikitzen den hezkuntza nahitaez izango dela osagabea, duen potentzialtasunaren zati handi bat itzalpean ezkutatuko baitu.

Hezkuntzako legearen erreforma

Joan den astean hezkuntza legearen erreformaren aurka hiru eguneko greba egin genuela eta, aitzakia ona iruditu zait erreformaren testua irakurtzeko, oraindik egin gabe nuelako. Ministerioaren web orrira jo dut dokumentuaren bila, eta astebukaeran zehar irakurri dut. Berez, ez da lege berri bat, aurrekoaren hainbat artikulu aldatzen dituen lege-aurreproiektua baizik; PPren nolabaiteko kirurgia lana PSOEren LOEren gainean.

LOEren testua inprimatu ez nuenez, ezin izan ditut artikuluz artikulu aldaketak aztertu, baina aurreproiektuaren zioen azalpena nahikoa da testuaren mamia ulertzeko; horrela iruditu zait behintzat. Ekitatea, aukeren berdintasuna, justizia eta mugikortasun soziala bezalako terminoak behin eta berriz errepikatzen diren arren, dokumentua irakurtzean geratu zaidan sentsazio orokorra ondokoa da: ikasleak hiru taldetan banatzen dira (txarrak, tartekoak eta gorenak), eta bakoitzarentzat "egokien" diren heziketa-ibilbideak diseinatu beharra dago; horrela, "baldarrenek" ere ez dute eskola utziko (estatistiketan ondo ateratzea behar-beharrezkoa da), eta PISAko emaitza hobeagoak izango ditugu. Hori guztia lortzeko, curriculuma "sinplifikatu" behar da, hau da, zentralizatu, homogeneizatu (aniztasuna kendu). Aldi berean, zentroen autonomia areagotzeaz hitz egiten da, baina ez dakit oso ondo nola uztartzen den hori curriculuma Madrildik finkatzearekin. Halaber, kirurgiak eredu zehatz batzuen alde egiten du, hala nola, sexuaren araberako segregazioa aplikatzen duten eskolen alde. Beraz, gehiegi sakondu gabe ere, argi dirudi erreforma ideologikoa dela diotenek arrazoia dutela.

Euskara eta beste autonomia erkidego batzuetan koofizialak dire hizkuntzei dagokienez, argi dago hizkuntza gutxituak ahalik eta gutxituen izan daitezen saiatzen dela lege-aurreproiektua, diglosia egoeraren aurrean zentzuzkoena litzatekeenetik asko aldenduz. Aniztasunak azkura ematen diela Madrilen, alegia.

Bestetik, hezkuntzaren kalitatea hobetzeko legea (horrelaxe dio izenburuak) hezkuntzan mozketak aplikatzen diren aldi berean izapidetzea, baliabide gutxiagorekin kalitatea hobetu daitekeela aditzera emanez, adar jotze itzela da, zerbait esatearren.

Bitartean, PSOEren aldetik aurreproiektu honekin kritiko direnak kontuak ateratzen hasiak dira, eta PPren aurreko gobernuari gertatu zitzaion moduan, legealdi honetan ere hezkuntzaren lege hau martxan jartzeko ia denborarik ez dela izango pentsatzearekin konformatzen dira. Etorriko dira beste batzuk hezkuntza berriz ere hankaz gora jartzera...

Hezkuntza-sistemaren erreformaren inguruan

Moodle-eko foroan gelakide batek jarritako bideoa dakart hona. Ez du azalpenik behar, egia esan.

Practicuma, egunerokoa, baita blogeko sarrera orokorra ere: all you need is love

Duela 45 urte The Beatles famatuek kantatu zuten, eta ez dut ezer berririk asmatzen, noski, baina nire egonaldiaren ondorio nagusietako bat horixe da. Aste honetan nire tutorearekin komentatu nuen gelako hainbat haurren garapenaren oztopoen jatorria asetu gabeko behar afektiboetan dagoela iruditzen zaidala. Eztabaida zabal eta sakonago baten baitan aritu ginen horretaz hizketan, lau urteko beste gelako tutorearekin batera. Astearen hasieran gure guneko tutore guztiek koordinazio pedagogikoko bilera izan zuten, eta bertan landu zen gaietako bat "portfolio laranja" izan zen, Haur Hezkuntzako bigarren ziklo osoan haur bakoitzaren hainbat ekoizpen jasotzen dituena, Lehen Hezkuntzan hasten denean tutoreentzat garapenaren eboluzioa islatuko duten lanen bilduma izan nahi duena. Antzaz, ekoizpenak biltzeko irizpideak ez daude nahikoa argi, eta horiek zehaztekotan geratu ziren. Haurren bi ekoizpen mota jasotzen dira: idatzizkoak eta marrazkiak (norberaren irudiarenak eta bestelakoak). Nik ez diot zentzurik ikusten idatzikoari horrenbesteko garrantzia emateari, Haur Hezkuntzako etaparen helburu ez denean, baina horrela da eta kitto, dirudienez.

Tutoreari galdetu nion ea zer gertatuko ote litzatekeen tutore batek horietako bilera batean berak lau urteko gelan hizkiak ikasturte osoan landuko ez dituela esango balu, eta erantzun zidan hori ez litzaiokeela onartuko, norbaitek esango liokeela tutore horri hori ezin duela egin. Bestelakoa litzateke inori ezer esan gabe horrela egitea erabakiko balu, baina inor konturatuz gero zuzen zedin esango omen litzaioke. Curriculumak ziklo horretan idazten ikastea helburu bezala jasotzen ez duela esan nion, baina hark erantzun zidan hitzez hitz esaten ez duen arren, ikastetxe bakoitzak egiten duen Curriculumaren interpretazioan datzala erabakiak, eta nire ikastetxeak horrela interpretatu duela.

Amore ematea eta sabotaiaz gain, espero dezagun eraldaketaren aukera irekia dagoen ikastetxe batean lan egiteko aukera izango dudala inoiz, baina errealista izanda, ez dut batere erraza ikusten.

P.D. Egonaldian flower power jardueratxo bat egiteko gogoz geratuko naizela uste dut, baina taldea kudeatzen zaila izanda ez dut erraza ikusten. Nik mimoen jolasa deitu diot, baina ziur norbaitek izen egokiagoarekin idatzita daukala nonbait (uste dut ez dudala inon irakurri). Honela doa: haur batzuk lurrean esertzen dira, eta beste batzuk parean belaunikatzen dira, bikoteka jarrita (mimoak hartu eta eman nahi dituztenek bakarrik, inor derrigortu gabe). Eserita dagoena mimoen emailea izango da, eta bestea hartzailea, gero txandak aldatzeko. Mimoen emaileak galdetzen dio hartzaileari ea zer nolako mimoak nahi dituen; adibidez, besarkada bat, musu bat (non adieraziz, hala nola, masailean, sudurraren puntan, begietan, eskuan...), laztan bat (non adieraziz ere), hitz polit bat (zein hitz edo zein ezaugarriri buruzkoa nahi duen esan dezake), eta abar. Mimoa ematen den bitartean, hartzaileak bere iritzia adieraz diezaioke emaileari, adibidez leunago edo indar handiagoz egiteko eskatuz. Gero, txandak aldatzen dira, eta aurretik eman duenak jaso egiten du, eta alderantziz. Erlajaziorako ariketekin batera, nik ia egunero gelan praktikan jarriko nukeen ariketa da, tutorea banintz.

Euskara salbuesteko dekretua

BERRIAn Zelaa sailburuarekin jarraituz, euskara salbuesteko dekretuari buruzko berria dakart hona. Badakizue, hemendik aurrera B edo D ereduan ikasi eta euskarako irakasgaia gaindituz gero, administrazio publikoetan eta bestelako erakudeetan lan egiteko ez da beharrezkoa izango euskararen ezaguera egiaztatzeko ziurtagiririk aurkeztea.

Noski, aurreko sarrerako elkarrizketa irakurri baduzue, ulertuko duzue zergatik iruditzen zaion normalizazioan aurrerapauso erraldoia Zelaa andereari ditxosozko dekretua. Bere argudioa: "Herrialde normal baten gisa funtzionatzen hasi gara, herritarrei haien hizkuntza ofizialean inolako hizkuntz ziurtagiririk exijitu gabe". Nire ustez guzti honetan triste dena zera da: ziurtagiria eskatzea beharrezko suertatzen dela pertsonak hizkuntzaren ezaguera minimoak dituela ziurtatzeko, bizitza osoan D ereduan ikasi badu ere. Ziurtagiri horiek dira hezkuntza-sistemaren porrotaren agiri, eta Eusko Jaurlaritzak bidezidorra hartu du: ziurtagiria kenduz arazoa desagertarazten da. Euskarazko analfabetismorako barra librea!!!

Hezkuntza-prozesua noiz hasten da?

"Zoquete" izenburua zuen artikulu batek jo zidan begira astean zehar. Bertan Wert ministroari kaiku deitzen dio egileak, lehenengoak hezkuntza-prozesua, zentzu hertsian, Haur Hezkuntzako etapako bigarren zikloan hasten dela esan zuelako. Graduko ikasketak hasi ditugunontzat idazleak ematen dituen argudioak ukaezinak dira, eta ez naiz horien gainean arituko, baina kaleko jendeak zer pentsatzen du?

Bestetik, gure Curriculum dekretura jo besterik ez dugu Wert jaunaren iritziaren oihartzunak aurkitzeko. 4.3.d) artikulura hain zuzen ere, ondokoa dioena Haur Hezkuntzaren xedeen inguruan: "Familiei zerbitzua eman hiru urtetik beherako haurrak zainduz eta haiei arreta emanez, gurasoei familia- eta lan-bizitza bateratzeko aukera errazteko" (azpimarratua nire da). Etaparen lehen zikloaren xede nagusia zaintza al da, lana eta familia bateragarri egiteko zerbitzu izatea? Hori dio gure araudiak.

Obelix curriculum dekretuaren herrialdean

Aste honetan Haur Hezkuntzako curriculuma ezartzen duen dekretua aztertzen hasi gara, eta arina den arren, momenturen batean Obelix bezala sentitu naiz, "hezkuntzako hauek burutik jota daude" pentsatuz. Bateragarritasun arazo bat sortzen zait: nire esperientzia pertsonalaren arabera hezkuntza-sistema zurruntasunarekin lotzen dut, eta dekretua eskuan hartuta, aldiz, malgutasunerako esparru zabala ikusten dut (Curriculum Proiektua ikastetxeak egin eta onartzen du, Hezkuntza Proiektua ikastetxe itunduetan baita ere, ikastetxe orok ahal du curriculum ofizialaren egokitzapen bat egin...). Agian oraindik ere dekretu osoa azterten bukatu ez dugulako sortzen zait nahastea, gakoa eranskinean ote?

Hezkuntza-sistema eta desberdintasun sozialak

Aurreko batean neutraltasunari buruz aritu ginenean, gelako eztabaidan azaleratu zen hezkuntzan neutraltasunik ez dagoela, eta hezkuntza-sistema ez da salbuespena. Aste honetan EL PAISek argitaratutako berri baten arabera, Madrilgo Autonomia Erkidegoko ikastetxe publiko eta itunduetan ikasleak matrikulatzeko irizpideak aldatuko dira. Prozedura zeharo sinplifikatzen da: orain arte eskualdea bi mila zonaldetan edo banatzen zen artean, hemendik aurrera zona bakarra dago eta, ondorioz, familia orok eskubidea du bere haurra/k edozein ikastetxetan matrikulatzeko. Orain arte ikastetxea eta ikaslearen bizilekuaren arteko gertutasuna zen irizpide nagusia, eta hemendik aurrera irizpide hori desagertuko da, baina beste batzuk agertzen dira, noski: ikaslearen anai-arrebaren bat ikastetxe horretan ikasle izateak abantaila ematen du, baita iraganean familiako beste kideren bat bertan ikasle izana ere.

Zer nolako zerikusia du guzti honek berdintasun sozialarekin? Artikuluak gakoren bat eskaintzen digu gai horren inguruan (gako horiek, noski, ez dira neutralak, ezta erabat objektiboak ere): antzaz gurasoen askatasuna handitzen den arren, ikastetxeen aukera maximizatzen duelako, zein gurasoren aukerak zabaltzen dira gehien? Ba, aldez aurretik ikastetxe "on" batean ikasitakoenak, eta haien seme-alaben hezkuntzaren garrantziaz jabetuta gaiaren inguruan esfortzu gehien egiteko moduan daudenenak. Hau da, aurretik ere aldagai soziologikoei begiratuta klase faboratuen artean dauden horien aukerak hobetzen dira gehien, hemen azaltzen zaigun ikuspuntuaren arabera. Beraz, aste honetan lantzen ari garen curriculumarekin gertatzen den moduan, hemen ere ageriko eta ezkutuko helburuak eta aldaketak ditugu.

Ondorioa: hezkuntza-sisteman aldaketak sartzen diren aldi bakoitzean (eta hori legealdi bakoitzean behin behintzat gertatzen da), gure buruari galdetu beharko genioke: zer kontatzen digute aldatuko denaren inguruan? zer da zehazki araudian aldatzen dena? (batzuetan arauaren testuan aldatzen dena, agintariak aldaketari buruz egiten dituen adierazpenak eta komunikabideek kontatzen dutena ez datoz bat) zeintzuk izan daitezke ondorioak? zein da ageriko eta ezkutuko hezkuntza-politikaren arteko aldea?

Curriculumaren dekretua

Legeak gustuko dituen "freak" horietakoa naiz. Lanean legeak aztertzea eta bat idazteko lanetan aritzea tokatu zait, eta oso interesgarri egiten zaizkit. Batetik, araudiaren testuetan ausazko ezer ez dago; hitzak oso ondo neurtzen dira, eta dibertigarria da aukera ezberdinen artean baten alde zergatik egin duten asmatzen saiatzea. Bestetik, araututako gaiaren inguruko ikuspegia islatzen dute, eta dibertigarria da ere hitzen atzean dauden esanahiak bilatzen saiatzea. Azkenik, gai bat sakontasun pixka batekin ezagutzen duzunean, horri buruzko arauaren tramitazioa jarraitu eta azkenean onartzen den testua irakurtzean ikus dezakezu araua onartzeko negoziazioa nolakoa izan den.

Araudian aditu direnengandik ikasi dudan gauzen artean legeen zioen azalpena edo bestelako testuen sarrera arretaz irakurtzearen garrantzia dago, bertan baitaude artikulatua ulertzeko eta interpretatzeko gakoak, baita batzuetan artikulatuan esplizituki jaso ez diren hainbat oinarrizko ideia  ere.

Arauen testuak opera baten libretoa edo antzerki baten gidoiaren antzekoak dira: obraren tonu orokorra finkatzen duen sarrera baten ondoren, pertsonaiak aurkezten dizkigute, egoera jakin batzuk deskribatzen dituzte, eta egoera horietan pertsonai bakoitzaren ekintzak zeintzuk diren adierazten digute. Ez dakit Didaktika Orokorreko irakasleak dekretua nola landu nahi duen, baina atzo pentsatzen egon nintzen antzerkia oso modu interesgarria izan zitekeela, edo horrek oso luze jotzen duenez, dekretuaren testutik abiatuz antzerki baten gidoia idaztea.

Azkenik, arauei dagokienez, jatorrizko bertsiora jotzen saiatzen naiz. EAEn arau gehienak gaztelaniaz idatzi eta ondoren euskarara itzultzen direla iruditzen zait, dagokion aldizkari ofizialean argitaratu aurretik. Beraz, euskarazko bertsioa arauaren lehen interpretazioa litzateke, zentzu horretan. Bestetik, batzuetan curriculumaren kasuan bezala, araua sustatzen duenak azalpenezko txosten bat argitaratzen du, arauaren edukiak argitzeko (edo horien inguruan bere interpretazioa azaltzeko), lagungarria dena araua bera ulertzeko.