Friends or foes?

Being placed together with primary education students in the Minor is a great opportunity to learn new things, no doubt. It gives you the chance to see how others see education, their aims, their ways of doing. I have the feeling that us, pre-primary education students, are more homogeneous that our primary education classmates. Maybe it is just because we are much less, so there isn't a chance for much diversity among us. We share similar values and approaches to education.

I guess there could be a more polite way to put it, but since this is mainly for myself to read, I will be quite blunt: us, pre-primary education students, believe that many of our primary education classmates act in favour of the traditional school in general. We are beginning to repeat the pattern we have experienced in our previous in-school trainings: primary teachers think that children are not "prepared enough" when they finish pre-primary, and pre-primary teachers feel that primary teachers are only concerned about contents.

One of my group mates in the mini-lesson we have recently prepared explained it very clearly: we should have HH6, HH7, HH8... instead of LH1, LH2, LH3..., meaning that the ways of doing and the principles of pre-primary should be fed into primary education (taking into account the developmental differences among children in both stages, of course). I have the feeling that the traditional school has managed to survive in primary and secondary education, while it has been wiped out in pre-primary and university. But this is just a feeling which could well be due to my prejudice, and being as we are together, it would be great if we could discuss this openly.

Pentsamendu matematikoaren garapena

Pentsamendu matematikoaren garapenari buruz hirugarren mailako lehen lauhilekoan izan dugun ikasgaia oso interesgarria izan da. Alde batetik, pentsamendu matematikoa haurrengan nola garatzen den ikasi dugu, graduaren hasieran psikologiaren arlotik landutako autore batzuen iritziak aztertuta (Piaget, bereziki).

Bestetik, matematikaren garapenaren historiako alderdi batzuk ezagutu ahal izan ditugu, zenbakikuntza sistemen inguruan bereziki.

Gelan landutako eduki batzuk Haur Hezkuntzan matematikaren didaktikari buruzkoak izan dira, batez ere gai bakoitzaren inguruan material didaktikoak aztertu ditugunean. Hala ere, edukietako asko gu haurraren tokian jartzera zuzenduta egon dira, pentsamendu matematikoaren garapenak zenbaterainoko konplexutasuna zuzenean esperimenta dezagun. Horrela, guretzat hain ohiko bihurtu den hamar oinarria alde batera utzi, eta bestelako oinarrietan eragiketa aritmetikoak egin ditugu, heldutan arnas hartzea bezain natural iruditzen zaizkigun batuketak, kenketak, biderketak eta zatiketak haur batek lehen aldiz lantzen dituenean sentituko duenaz jabe gaitezen.

Jarraian, ikasitako kontzeptuetako batzuk laburbilduko ditut, ikasgaiaren laburpen gisa.

Alderdi metodologikoari begiratuta, matematikaren arlotik bi autore nagusi aipatu ditugu: bata, aurreko puntuan aipatutako Bruner, eta bestea Dienes. Bruner-en garapen kognitiboaren teoriaren arabera, gizakiok kontzeptuak eraikitzeko bideak hiru urrats hauek jarraitzen ditu:

1. Manipulaziozko maila: haurrak mundua arituz ulertzen du (Piaget-en etapa sentso-motorraren antzekoa litzateke).
2. Maila grafikoa: haurra mundua irudikatzen hasten da. Kontzeptu matematikoen kasuan, objektuaren krokisa edo eskema sortuko du. (Piaget-en aurre-eragiketen etaparen antzekoa litzateke).
3. Maila sinbolikoa: haurrak ideia abstraktuak, sinboloak, hizkuntza eta logika ulertu eta erabiliko ditu. Kontzeptu matematikoen kasuan, objektuaren sinboloa erabiliko du.

Helduok ere aplikatzen ditugu hiru urrats hauek berria den zerbait ikasteko. Horregatik, oso garrantzitsua da ikaskuntza prozesuan hiru etapa hauek errespetatzea. Haur Hezkuntzako etapan zehar hiru urratsak burutzen dituen kontzeptu matematiko nagusia (eta normalean bakarra) zifra bakarreko zenbaki arruntak dira.

Dienes matematikari eta psikopedagogoak, bestetik, matematikako kontzeptuen irakaskuntzarako lau printzipio proposatu zituen:

1. Printzipio dinamikoa: haurrek manipulaziozko esperimentaziotik abiatu behar dute kontzeptu matematikoen ikaskuntzan, eta material didaktikoak sekuentzia honi jarraituz erabili behar dira:
• Jolas librea: haurrari materiala aurkeztu eta nahi duen bezala jolasten utziko zaio.
• Jolas arautua: arauak emanez jolasak proposatuko zaizkio haurrari.
• Estrategia jolasak: helburu bat finkatu eta horretara iristeko modu desberdinak daudenez, haurrak bat aukeratu beharko du, arauak errespetatuta. Haur Hezkuntzan ez da lantzen zuzenean, baina bai lantzen da helburu batera iristeko modu diferenteak daudela.
2. Osotasun printzipioa: haurrak hamar bat urte bete arte, eta zenbat eta txikiago, orduan eta gehiago, osotasunetik abiatu behar da, objektua bere osotasunean landu behar da, eta ez bere propietateak isolaturik.
3. Aldakortasun matematikoaren printzipioa: kontzeptu matematikoak bestelako kontzeptu matematikoekin batera agertzen dira, ez isolatuta. Horregatik, kontzeptu bat lantzeko kontzeptu matematiko lagungarriez baliatuko gara. Adibidez, zenbaki arruntak maila grafikoan lantzean, ikurren konfigurazioa eta haien arteko distantzia aldatuko ditugu.
4. Aldakortasun pertzeptiboaren printzipioa: kontzeptu matematikoak askotariko material eta ariketak erabilita landuko ditugu.

Sailkapena eta seriatzeari lotuta, horiek landu ahal izateko haurrak hainbat oinarrizko garapen logiko beharrezko ditu: objektuari lotuta dauden analisia eta sintesia, eta prozesuari lotutako dedukzioa eta indukzioa. Hona hemen horien azalpenak:

• Analisia: objektuaren ezaugarriak zerrendatzean datza; zer den, eta zer ez den azaltzea. Propietateak (kolorea, adibidez) eta propietate bakoitzaren balioa (gorria, adibidez) zehaztuz egiten da.
• Sintesia: kontrako ariketa da; propietateen balioetatik abiatuta, objektua identifikatzea. Asmakizun moduan plantea daiteke (horia da, handia eta azal leunekoa; zein pieza da?).

Sintesia eta analisia lotuta daude; zenbat eta analisia gehiago landu, orduan eta errazago egingo da sintesia. Sailkapena egin ahal izateko, analisia ezinbestekoa da.

• Dedukzioa: arau bat jasota, arau hori beteko duen prozesua abiaraztean datza.
• Indukzioa: prozesu bat ikusita, berau azalduko duen legea formulatzean datza.

Adibidez, haurrari segida bat erakutsi eta jarrai dezala eskatzen zaionean, indukzioa aplikatuko du legea aurkitzeko, eta dedukzioa segida osatzeko. Seriatzea egiteko dedukzioa ezinbestekoa da.
Geometriaren arloan, haurra irudiaren propietate geometriko ezberdinez jabetzen joango da garapenean zehar, ordena honi jarraituta:

1. Ezaugarri topologikoak: marra irekia/itxia, irudiaren barruan/kanpoan/ertzean, antolatzearen ordena/tartean. Piaget-en esanetan, hiru urterekin ematen da jabetza.
2. Ezaugarri proiektiboak: marra zuzena eta poligono motaz ohartzea. 5-6 urterekin lortzen dira.
3. Antzekotasunezko ezaugarriak: paralelotasuna, angeluak.
4. Ezaugarri isometrikoak: luzerak

Hala ere, Van Hiele, Dina eta Pierre-ren ustez, geometriaren ulermena, maila batetik aurrera, garapenari bano gehiago esperientziari lotua dago, hau da, geometriaren lanketari.

Erreferentzia sistemei dagokienez, Haur Hezkuntzako etapako haurrak bere burua erabiliko du lehendabizi erreferentzia gisa, ondoren besteak bere buruarekiko kokatu ahal izango ditu, eta azkenik objektuak beste objektu batzuekiko kokatu ahal izango ditu.

Oinarrizko higidura isometrikoen artean, objektuen desplazamenduak (plano berean eta norabide zehatz batean egindako lekualdaketak) eta biraketak (plano berean eta ardatz batekiko egindako lekualdaketak) ulertuko ditu azkarren haurrak, simetria (planotik aterata ardatz batekiko egindako lekualdatzea) gehiago kostako zaion bitartean.

Aritmetikan, zenbaketa prozesua ulertzeak denbora eramango dio haurrari, kardinala multzoaren propietatea dela barneratzea, eta berau multzoko elementuen propietate fisikoetatik independentea dela eta bijekzioaren bitartez topatutako baliokidetasuna iraunkorra dela barneratzea kostako zaizkiolako. Haur Hezkuntzaren etaparen amaieran lortuko du.

Magnitudeei dagokienez, gogoratu behar dugu alde batetik magnitude diskretuak ditugula, hau da, konta daitezkeenak (adibidez, kardinala) eta, bestetik, magnitude jarraiak, hau da, neurtzen direnak. Azken hauen artean magnitude geometrikoak (luzera, anplitudea, azalera eta bolumena) eta fisikoak ditugu (pisua, denbora, masa, tenperatura eta abar). Magnitude jarraien neurketan, unitate arbitrario bat erabaki ondoren, beti hiru alderdi dituen prozesua burutu behar da:

1. Alderdi fisikoa: unitatearen kopiak sortu eta bata bestearen jarraian modu egokian jarri.
2. Alderdi logikoa: unitatearen kopiak kokatu ahala norberaren buruari galdetu behar zaio ea iritsi ote garen neurtu nahi genuenaren mugara eta, erantzunaren arabera, unitate gehiago gehitzen jarraitu, ala gelditu.
3. Alderdi aritmetikoa: erabilitako unitateen kopurua kontatu.

Piaget-en esanetan, haurrak sei urterekin barneratzen ditu kardinala, luzera, masa eta edukieraren iraunkortasuna edo kontserbazioa; bederatzi urterekin azalerarena, eta hamabi urteak arte ez da gai bolumena, pisua eta masa haien artean erlazionatzeko. Aurrerapauso horiek esperientziaren bitartez emango ditu, eta horregatik Piaget-ek ondoko ordena proposatzen du kontzeptu horien didaktikarako:

1. Neurketaren beharraz jabetzea. Irakasleak galderak eginez sortuko du kezka hori haurrarengan (kaxa hau kabituko ote da horko armairuan?).
2. Kantitateen arteko konparaketa modu zuzenean egitea (kaxa eskuetan hartu eta armairura eramanda).
3. Konparaketa modu zuzenean egiterik ez bada, bitartekotza gorputz-atal batekin egitea (kaxa oso astuna bada, besoa erabili kaxa eta armairuko zuloa neurtzeko).
4. Bitartekotza edozein objekturekin egitea (arkatz bat erabili kaxa eta armairuaren zuloa neurtzeko).

Hortaz, magnitudeen neurketa konplexutasun handiko prozesua da, Haur Hezkuntzako etaparen barruan hainbat magnituderentzat erabateko ulermenaz osatzen oso zaila izango dena. Bestetik, pisuaren kasuan neurketaren alderdi logikoa burutzen zaila da, pisuaren pertzepzioa nahiko subjektiboa delako, eta horregatik balantzaren beharra dago pisatu nahi den objektua eta erabilitako unitatearen kopiak konparatu ahal izateko. Bolumenari dagokionez, Haur Hezkuntzan edukiera landu ohi da (sakonera baten bolumena), eta ez dira unitateak lantzen. Denbora ulertzeko oso zaila den magnitudea da eta horregatik Haur Hezkuntzan denbora sekuentzien seriatzea landu ohi da. Orokorrean, ez da inolako magnituderen neurketarik egiten aipatutako hiru alderdiak osotasunean burutuz, baizik eta magnitudeekiko seriatzeak landu edo gorputzarekin eta objektuekin bitartekotza aplikatuta neurketak egin.

Beraz, magnitudeen artean argi dago Haur Hezkuntzako etapan neurtzeko modukoak izan daitezkeen nagusiak kardinala, luzera eta edukiera izango direla, eta neurketa egiteko ez direla orokorrean ohiko unitateak erabiliko.

Haurren partaidetza

UNICEFeko irakurgai bat aitzaki hartuta, ikasleen partaidetzari buruzko idazlan bat prestatzeko eskatu zaigu Ikastetxearen Antolakuntzako irakasgaian, gonbidatutako irakasle batekin egindako saioan. Argitalpenaren abiapuntua blog honetan aspaldian lantzeko dudan gai bat da: Haurraren Eskubideen inguruko Hitzarmena. Gogoan izan behar da 1989ko hitzarmen hori ez dela Nazio Batuek haurren inguruan onartutako bakarra; hortxe daude 1973ko (lanerako) gutxieneko adinari buruzkoa, 1999koa haurren lanik okerrenen ingurukoa, eta hainbat deklarazio eta bestelako arau-dokumentu 1959ko Haurraren Eskubideen inguruko Deklaraziotik hona onartutakoak. Bereziki, badut gogoa haurren eskubideen aitorpenak hezkuntza-sisteman izandako isla aztertzeko, haurren gizatasunaz jabetzeak hezkuntzan zer nolako eragina izan duen aztertzeko. Baina horrek beste batean izan beharko du, orain partaidetzaz aritu behar gara eta.

Aipatutako Hitzarmenak aitortzen duen haurren eskubideetako bat parte hartzeko eskubidea da. Irakurgaiak hiru esparru nagusi identifikatzen ditu haurraren partaidetzarako aproposak direnak: familia, eskola eta udalerria, edo tokiko maila. Maila pedagogikoan aipaten diren erreferenteak Freire, Giroux eta Apple dira. Bukatzeko, blog honetako Hezkuntzaren Mapa izeneko orrian landutako Arnsteinen eskailera aipatzen da irakurgaian:

Source: lithgow-schmidt.dk via Baiba on Pinterest

Arnsteinek 1969an zioen moduan, benetako partaidetza seigarren urratsetik aurrera ematen da, eta guk landu dugun UNICEFeko irakurgaiak aipatzen duen Roger Hart-ek 1992an Arnsteinen eskailerako zortzi urratsak haurren partaidetzari buruzko argibideekin azaltzen ditu. Argi dago, hortaz, informatzea, galdetzea edo despotismo ilustratuan egiten zen moduan, haurrentzat baina haurren partaidetzarik gabe erabakiak hartzea ez dela haurren partaidetza bermatzea.

Irakurgaia lantzen hasi bezain pronto Tonucciren "La Città dei Bambini" (Haurren Hiria) egitasmoa etorri zait burura, haurren partaidetza errealitate arrakastatsu bihurtzea posible dela frogatu duena mundu osoko ehunka hiritan. Beste sarrera baterako utzi beharko dut ekimena sakontasunean ezagutzea eta horren inguruan gogoeta egitea. Haurren partaidetza sakontasunean landu duen beste eredu bat, kasu honetan blogean jada landutakoa, Ekuadorreko Pesta eskola litzateke.

Bukatzeko, hezkuntzan ikasleen partaidetzaren alde egiteko eskatu zaigu hasieran aipatutako gelako saioan. Nik proposatutako goiburua ondokoa litzateke: partaidetzak egiten du komunitatea. Hortaz, hezkuntzan inplikatutako eragile guztien parte-hartzerik gabe ez dago hezkuntza-komunitaterik. Ikasleen partaidetzak dakartzan abantailak azaltzeko beste sarrera batean aztertu nuen hitzaldia erabiliko nuke, bigarren lauhilekoaren ardatza aniztasuna izanik, bereziki aproposa dena. Bertan, Chimamanda Adichie-k adierazten diguna hezkuntzan haurren partaidetza txertatzeari aplikatuz, esango genuke haurren (eta beste eragile guztien) begirada alde batera utzita eraikitzen den hezkuntza nahitaez izango dela osagabea, duen potentzialtasunaren zati handi bat itzalpean ezkutatuko baitu.

Ez-eskola den eskola

Graduan badugu gure artean Haur Hezkuntzarekin oso kritikoa den gelakide bat. Bitxia da bere buruarekin duen lehia ikusi ahal izatea, gradua ikasten egon eta, hala ere, Haur Hezkuntza (hemen ulertzen dugun moduan, behintzat) gustuko ez duela aitortzen duelako. Berak aurkeztua da ondoko bideoa, Ekuadorreko Pestalozzi eskolari buruzkoa. Nolabaiteko Neill-en Summerhill kutsua ikusten diot eskoletara joateko obligaziorik ez dagoelako, eta oso Pestalozziarra (Rousseauarra, zentzu horretan), naturarekin duen harremanagatik. Arraro egin zait eskolaren sortzaileek alemanez hitz egiten dutela ikustea (agian Alemaniarako dokumentala zen?), baina irudietan aditzera ematen denez, tokian erabat integratutako eskola da. Haurren interesei jarraituz eskola antolatzeko eredu interesgarria da, dudarik gabe. Bideoa 2006koa da, eta hiru zatitan aurki daiteke Interneten; hementxe daude bata bestearen jarraian.

Jatorrizko sarrera idatzi ondoren bideoa gelan ikusi eta idazlan bat egiteko eskatu zaigunez, jarraian aurretik idatzitakoa osatuko dut, lehendabizi bideoan azaltzen diren alderdi naguasiak azalduz, eta bukaeran nire gogoeta pertsonala gehituz.

Leonardo eta Rebeca Wild-en proiektu pertsonala izan zen Pesta eskola (Centro Experimental Pestalozzi): 1977an haien seme zaharrenarentzat haurreskola sortzearekin hasi zen, 1980an fundazio bihurtu zen (Fundación Educativa Pestalozzi), eta 2005a arte 3-18 urte bitarteko haur eta gazteak hezten jardun zen. 2005ean eskola itxi ondoren proiektu berria abiarazi zuten, komunitate oso bat sortzeko, "El León Dormido" izenekoa.

Bideoetan ikusi dugunez, Pesta eskola erabat irekia zen: aterik gabea, haurrei irekia, helduei irekia, esperimentazioari irekia. Itxuraz oso espontaneoa dirudien arren, oinarrian xehetasun handiz antolatu eta prestatutako espazio eta jarduerak daude. Helduen papera espazioak prestatzea da, gonbite bat luzatzea, eta haur bakoitzak erabakitzen du eskaintzen zaizkion jarduera guztien artean zein aukeratu. Pertsonaren garapen globala eta holistikoa bilatzen dira, autonomian eta autoerregulazioan oinarritutako sistema baten baitan, alderdi emozional eta afektibotik oso aberatsa eta segurua den ingurune batean autonomiaz norberaren garapenaren protagonista izatea.

Pedagogiaren aldetik, gehienbat ikuspegi konstruktibista-kognoszitiboa aplikatzen dela iruditu zait, Piageten garapenaren etapei jarraituz, eta Montessoriren pedagogiako elementu asko sartuz (zentzumenenen bidez lan egiteko material asko ikusten da, gelen antolaketa bera eredu horrekin lotzen dut). Ondorioz, Haur Hezkuntzako etapan alderdi sentso-motorra eta jolasa dira jardueren ardatzak, eta Lehen Hezkuntzan arauak lantzen hasten dira astero ospatzen den batzarrean guztien artean elkarbizitzaren inguruko erabakiak hartuz. Hala ere, egia da elkarrekintza eta berdinen arteko tutoretza asko bultzatzen dela eta, zentzu horretan, ikuspegi konstruktibista-sozialaren elementuak ere nabarmentzen dira bideoan ikusten den eskolan. Rebeca Wild-ek idatzitako artikulu honetan ezagutu daiteke hobeto eskola honen alderdi pedagogikoa.

Bestetik, autoebaluazioari garrantzia handia ematen zaio Pestan. Izan ere, haurra da Lehen Hezkuntzako etapatik Bigarren Hezkuntzara igarotzeko prest dagoela erabakitzen duena, ikastetxe honetan ez baitago eskolarik, azterketarik nahiz notarik.

Irakasleek etengabeko behaketan eta prestakuntzan oinarritzen dute haien jarduna, haurrentzat esanguratsuak izango diren ikaskuntzak eman daitezen baldintzak sortzea baita beren ardura. Irakasleen inplikazio estuaz gain, gurasoen parte-hartzea oso nabarmena da ere. Gurasoentzat gau-eskolak daude (kasu honetan Milani dakar burura Pesta eskolak, bete-betean), eskola eta etxearen artean harmonia egon dadin bilatzen baita.

Bideoaren hirugarren zatian gurasoen inplikazioaz gain komunitate osoaren garrantziaz hitz egiten zaigu, norabide bera duten bestelako ekimenekin sinergiak sortzeari buruz. Kasu honetan CEPAk (Centros para Actividades Autónomas) aurkezten zaizkigu, Ekuadorreko hainbat herritan sortutakoak, komunitate osoa barne hartzen dutenak, eredu sozioekonomikoa eraldatzea (Freire dakar burura kasu honetan bideoak), merkatu alternatiboak eta dolarretik aldenduz ekonomia garatzea bilatzen dutenak.

2005ean Pesta eskola itxi ondoren erabat arrotz eta erasokorra iruditzen zaien gizarte horretatik babesteko asmoz Wild-tarrek komunitate oso bat eraikitzen dute, hainbat familia orokorra den sistema horretatik at bizitzeko adinakoa izango dena.

Gogoeta pertsonalari dagokionez, pedagogiaren alderditik Pesta oso erakargarria iruditu zait. Planteamendu orokorraz gain, interesgarria iruditu zait eskolaren xumetasuna baliabide materialen aldetik; eskura dauden materialak erabili dira, esfortzua benetan garrantzia duten elementuetan jarri da, modak eta azken irrintziak alde batera utzita. Munduaren gure aldean itxurari gehiegizko garrantzia ematen zaio, baita hezkuntzan ere, eta oso azalekoak diren gauzetan galtzen dugu energia.

Erabat ados nago haurraren autonomia ahalik eta gehien lantzearen inguruan egiten den proposamenarekin, batzuetan hiruzpalau urteko haurrak sekulako zerra eskuan hartuta egurra mozten ikusteak beldurra eragiten didan arren. Autonomiaren inguruan duela gutxi irakurritako sarrera bat etorri zait burura, oso polita dena.

Oso gustukoa dut ere eredu honetan ikusten den eskola eta komunitatearen arteko elkarrekintza, eta bide horretan aurrera egiten duen eskolarekin bat egiten dut erabat. Bestelako eredu batzuk ezagutu ditugu graduan zehar pedagogiaren aldetik interesgarriak iruditu zaizkidanak, baina ingurunetik isolatzean oinarritzen direnak (barnetegiak, adibidez), eta ez dut horretan sinesten, batez ere gaur egun, mundu globalizatu honi ihes egiten saiatzea ezinezko eta zentzurik gabekoa iruditzen zaidalako.

Hala ere, galdera eta kezka batzuk ere sortu zaizkit bideoa ikustean: oso pertsonala den proiektu batek arrakasta denboran zehar mantendu al dezake? Sortzaileak desagertzen direnean nola lortu irautea? Nahikoa irekia al zen Pesta (inguruneari, komunitateari, esan nahi dut)? Horrela bazen, zergatik itxi zen? El León Dormido ez al da Pesta baino askoz ere itxiagoa den zerbait eraikitzeko ekimena, bere burua aski izango duen zelula, beste inoren beharrik izango ez duena? Mundutik at bizi ahal izateko Edena, azken batean gutxi batzuen eskura baino egongo ez dena? Ez da hori nire ideala, egia esan, baina badirudi kemenez eta ideia onez betetako pertsona askok azkenean haien buruak horrelako zerbait sortzera behartuak ikusten dituztela, Pestaren sortzaileen moduan.

Practicum, egunerokoa: ikaskuntza-irakaskuntza prozesua ikasleen ikuspuntutik behatzen jarraitzen, eta asteko ondorioak

Pellok egonaldirako eman zizkigun jarraibideen azken urratsa bukatzea maldan gora egiten ari zait. Aste honetan eskoletara bueltatu gara unibertsitatean, eta hortxe nabil, bost laranja airean ditudala malabarismoa egin nahian, gehienetan besomotz sentitzen. Baina, egia da ere gustuko tokian aldaparik ez dela, eta nik aukeratutakoa denez, pozik nago.

Tira, negarrari utzi eta ikasleetara joko dut. Pellok galdera hau bota zigun mintegietako batean: ikasleek irakasleak irakatsi nahi diena ikasten al dute? Hasteko, esango nuke haurrak hain direla azkarrak irakasleak kontrakoa nahi izango balu ere, ikasiko luketela. Niri egokitu zaidan gelan batzuetan ikasleek irakasleak jarduera jakin bat diseinatzean buruan zuen helburua bete dute, beste batzuetan proposatzen zitzaien urratsa urrunegi geratu zaie, eta beste batzuetan irakasleak nabarmendu nahi zuena alde batera utzita (edo horrez gain), beste zerbait ikasi dute. Adibide batzuk jarriko ditut jarraian.

Irakurketaren eta matematikaren hastapenak lantzeko jardueretan geratu dira agerian haurretako batzuen oztopoak nabarmenen. Adibidez, zentrazioa dela eta, zailtasun handiak zituzten aste honetako beste sarrera batean azaldu nuen ariketa egiteko, hiru soilarutako dorrearena, haientzat hiru pieza handiak eta hiru txikiak bereizitako multzoak zirelako, eta bati begiratzen bazioten ezin zuten bestea kontuan hartu. Nolabait esatearren, ez zitzaizkien guztiak aldi berean buruan sartzen. Hitzen silabak txaloen bidez banatzeko ariketetan, adibidez, agerian geratu da batzuk erabat ulertzen dutela kontzeptua, beste batzuk norberaren izenaren kasuan bakarrik ulertzen dutela, eta beste batzuk ez dutela inolako erlaziorik ikusten txaloen kopuruaren eta hitzen fonemen artean.

Jardueretako batzuetan ikusi ahal izan dut haurrak ez direla konturatzen nork ulertu duen eta nork ez. Adibidez, kopuruak lantzeko ariketa batean, hiru uztai lurrean jarri eta irakasleak ikasle bakoitzari uztai bakoitzean sartu beharreko argizarizko margo kopurua adierazten ziena, haurrak ez ziren jabetzen batzuen ariketa askoz ere zailagoa zela besteena baino. Haur bati uztai batean margo asko eta bestean gutxi sartzeko eskatzen zion irakasleak eta hurrengoari, aldiz, uztai batean bost eta bestean sei sartzeko esaten zion. Beste ariketa batzuetan, aldiz, iruditu zait galduta sentitu diren haurrak jabetzen zirela besteek ulertzen zuten zerbait haientzat ikustezin zela.

Hiru tamaina diferentetako uztaien ariketan ikusi nuen irakaslearen helburu ez zen zerbait ikasi zutela haurrek: ertainaren kontzeptua. Ariketa egin genuen astean batzuk behin eta berriz erabili zuten hitza beste testuinguru batzuetan, ikaskuntzaren transferentzia aplikatuz. Adibidez, haien burua ertain bezala deskribatu zuten, eta nire ustez horixe izan zen kontzeptuan erakargarrien iruditu zitzaiena: badakite txikiak ez direla, haiek baino txikiagoak direnak badituztelako eta inguruan, baina handiak ez dira oraindik, eta ertainaren kontzeptua ezinhobea iruditu zitzaien. Eta hortik aurrera, toki guztietan hasi ziren gauza ertainak ikusten.

Motibazioaren inguruan, batzuena intrintsekoa eta egonkorra den bitartean, besteena kanpotik dator ia beti. Haurretako batek joan den astean esan zidan gela aspergarri hutsa zela (la clase es un rollo, hitz horiekin), eta lau urte besterik ez ditu! Haur batzuk parean erronka bat jarri eta haien hitzak "nik ez dakit", "hau oso zaila da", "ez dut nahi" dira, edo batzuetan alde egiten dute zuzenean. Haien ondoan etengabeko errefortzua emanez egonda soilik egiten dute aurrera, eta jarduera amaitzen dutenean aurpegian erakusten duten harrotasuna eta poza benetan izugarria da, baina tutorea bakarra da eta maiz ezin die banakako arreta eskaini. Haur batzuk jada ikasi dute erronken aurrean normalean gailentzen direla, eta beste batzuk normalean porrot egiten dutela. Askotan batzuen eta besteen porroten kopuruak berdintsuak dira, baina jarrera erabat diferentea dute: batzuentzat porrota ikastearen urrats bat da, eta besteentzat bidearen amaiera. Ikaste horiek oso azkar garatzen dira, eta eraldatzen oso zailak dira. Gainera, motibazioan ezezik, autokontzeptuan eta autoestimuan eragin izugarria dute. Gela aspergarria dela esan zidan haurrak bere burua ergel bezala definitu zidan egun batean, eta hori ez da kasualitatea.

Azkenik, egonaldian argi ikusi ahal izan dut haurrek Brunerren aurkikuntza bidezko ikaskuntza aplikatzen dutela, zehatzetik abstraktura doana, haien gorputzaren bidez manipulatuz hasi eta buruan irudikapena eraikiz bukatzen dena. Vygotskyren garapen eremuen teoria ere betetzen dela iruditu zait, eta tutoreak haur bakoitzaren garapenaren alderdi bakoitzean edo gaitasun bakoitzean hurbileko garapen zonaldea kokatzen jakin behar duela ikusi dut, eta zonalde hori egunetik egunera aldatzen doanez tutorearen behaketak dinamikoa izan behar duela. Eta guzti hori 19 haurrentzat egin behar dela, urteko egun gehienak betetzen dituen lanean. Buruaren entrenamendu sendoa eskatzen du irakasle lanak, dudarik gabe.

La educación prohibida

Duela aste pare bat Loreak bere blogean botatako gonbiteari jarraituz, La educación prohibida filma ikusi nuen, eta orain arte ez dut astirik izan horren inguruan hemen idazteko.

Ikusi nuenean, ez nintzen bereziki gustura geratu. Alde batetik, pixka bat korapilotsua egin zitzaidan, pertsona mordoxka baten monologoen segida delako, tartean eskola batean ematen den fikziozko kontaketa sartuz. Haria jarraitzea kosta zitzaidan. Hizlarien artean, batzuk interesgarriak iruditu zitzaizkidan, eta beste batzuk ke saltzaileen modukoak, egia esan. Bestetik, naturaren hainbat elementurekin (zelula, landareak, animaliak, izakiak orokorrean) analogiak egiten ziren etengabe haurren hezkuntzaz aritzeko, eta ni biologoa izanik, metafora asko okerrak zirela konturatzen nintzen, eta horrek ez zidan lagundu filma begi onez hartzen. Beste datu susmagarri bat: haurren hezkuntza egokirako pedagogia, metodo eta praktikez ari ziren hizlariak, baina sekula ez genituen ikusten eskolak ematen; ez zen haurrik ikusten irudietan. Azkenik, hizlarietako batzuk niri amorru dezente sortzen didaten horietakoak ziren; bizitza honetan lurra (eta batzuetan lokatza) zapalduz aurrera egin beharrean lebitatzen doazenak, dena arrosa kolorez marrazten dutenak, hain zen, orekatu eta karma ondunak faltsukeria kutsua hartzen diedala. Ez dakit, agian inbidia baino ez da, baina horrelakoetaz ez naiz fio.

Edukietara joanda, gehienak ados egoteko modukoak dira: haurrarenganako errespetua izan behar dela, haurraren interesetatik abiatu behar dela, malgua izan behar dela, haurrak bere ikaskuntza prozesuan protagonista izan behar duela... Baina, ez da gauza zehatzik adierazten hori nola egitearen inguruan.

Egunkarietan artikulu bi aurkitu ditut filmaren inguruan, epela bata, eta oso kritikoa bestea. Azkenaren egilea, Fernández Enguita, Edurnezuriren ipuineko Marmati bezalakoa irudikatzen dut nik baina, egia esan, bat nator bere iritziarekin.

Erraza da ausarta izatea bizia (edo bizitza) arriskuan ez duzunean

Aurreko astean bigarren errepublikako garaiko hezkuntza-sistema, eta horrek gerra zibilaren ondorengo diktadura luzearen hasieran izan zuen goitik-beherako eraldaketa erakusten zuen erreportajea ikusi genuen gelan, Cronicas programakoa, hain zuzen ere, hemen ikus dezakezuna.

Egia da beste hainbat berri bezala, bazuela halako kutsu interesatua, baina horren gainetik dago ukaezina den egia: bigarren errepublikako hezkuntza-sistema aurrerakoia zela, eta ondoren etorri zen diktadurak atzerapauso galanta suposatu zuela hezkuntzan, beste hainbat arlotan bezala. Hezkuntza-sistema hura defendatzeagatik bizia galdu zuten batzuk; bizimodua beste askok.

Gogora ekarri zizkidan nire aiton-amonak, maisu-maistra bikotea. Bata maisu zen bigarren errepublika hasterako, eta bestea maistra egin zen diktadura hasi berritan. Ez ziren erreportajean azaldu zirenak bezain ausartak izan. Aste honetan jaso dut aitonaren "garbiketako espedientea"-ren kopia, non alkatearen, auzoko parrokoaren, guardia zibilaren eta Gipuzkoako guraso katolikoen elkartearen aldeko txostenei esker aitonak maisu izaten jarrai zezakeela ebazten den (txostenak espedientean daude). Benetan beldurgarria da. Aldeko txosten hauek ideologia ezezaguna edo eskuindarra zuela diote, maisu ona zela, jarrera moral eta profesional egokikoa. Txosten horiek aldekoak izan ez balira, bere bizimodua galduko zuen ziur, eta agian baita bizia ere, beste horrenbestek bezala. Politikaz etxean ere hitz egitea debekatu zuen handik urte pare batera amonarekin batera sortutako familian; ez da harritzekoa.

Egun, hezkuntzan ausart izateak bestelako esanahia du, erabat. Eskerrak!

Hezkuntza - Gizarteratzea - Kultura

Hiru termino hauek guretzat duten esanahia definitzeko eskatu digu Didaktika Orokorreko hirugarren ariketaren harira. Irakurri ditudan hainbat definizio nahastuz, honela laburbilduko nituzke:

• Kultura: giza-talde batek kolektiboki eraikitako errealitatea, mundua ulertu eta islatzeko asmoz, ikaskuntza sozialaren bidez transmititzen dena pertsonen artean.
• Gizarteratzea: norbanakoan ematen den prozesua, zeinaren bitartez bere inguruneko gizartearen partaide bihurtzen den, talde horren kultura barneratuz eta aldi berean, kultura horretan eraginez.
• Heziketa: norbanakoan ematen den prozesua da, ikaskuntzan oinarritutakoa. Prozesu honek bi izaera oso desberdin eduki ditzake: ingurune sozialak sortutako idealetara ailegatzeko asmoz norbanakoan kanpotik burutzen den prozesu esku-hartzailea ("educare" ikuspegia); edo kanpoko estimulu egokien presentzian norbanakoaren barnean gertatzen den prozesua ("educere" ikuspegia). Kulturaren arabera, bata ala bestea faboratzen da gehiago.

Beraz, kultura giza-talde batean bizi den pertsona oro inguratzen duen zopa litzateke, gizarteratzea norbanakoa zopa horren osagai bihurtzeko prozesua, eta heziketa gizarteratzeko eta garapen pertsonalerako balio duen tresna.

Zergatik dago baloratuagoa hezkuntza formala? Zertarako banatu hezkuntza formala eta ez-formala?

Hezkuntza eremuei buruzko ariketaren baitan egin beharreko beste zerbait gelan ateratako galderaren bati heltzea da, eta nik hauxe aukeratu dut: zergatik dago baloratuagoa hezkuntza formala?

Nire ustez, hezkuntza formala, ez-formala eta informala gehiago baloratzen dira testuinguru eta egoeraren arabera. Italiako mafian infiltratuz horren errealitatea aztertzeko helburua duen egunkariko zuzendariak lanerako kazetari egokiena aukeratzeko orduan, hezkuntza informalaren esparruan jasotako ikaskuntzei garrantzi berezia emango die, pertsonak eta egoerak "irakurtzeko" gaitasunaren araberakoa izango baita bizirik mantentzeko probabilitatea aukeratua denarentzat. Informazio eta Komunikaziorako Teknologietan azken irrintzia den aplikazioa erabiliz produktu berri bat sortzeko asmotan publizitate agentzia baterako langilearen bila dabilenak, aldiz, esparru ez-formalean aplikazio horren inguruko prestakuntza jaso ote duen begiratuko du bereziki, ziurrenik eremu formaleko ikasketen curriculumean oraindik sartu gabe egongo delako. Hezkuntza formala gutxi batzuen eskura dagoen luxua deneko testuinguruan (historikoa nahiz geografikoa), hezkuntza formala izugarri baloratzen da gizarte-estatusari dagokionean, herri xehetik banatzeko balio duen tresna baten moduan. Eta hezkuntza formalari aipua kendu nahi zaion testuinguruan, agian egun eta hemen bizi duguna, mila argudio jaurtitzen dira hezkuntza ez-formalaren abantailak goraipatzeko.

Argi dagoena zera da: hiruen artean ospe gutxien duena hezkuntza informala dela, naturatik gertuen dauden giza-taldeetan egun ere oinarrizkoen dena, informazioaren gizartean bizi garenok maiz ahazten dugun arren. Crusoeren antzera galdutako irla batera iritsiko bagina, zein eremutako ikaskuntzek balioko ligukete gehien?

Ariketaren inguruan, beste galdera hau gehituko nuke, bi eremuen inguruko eztabaidari gehiegizko energia ez bideratzeko: zertarako banatu hezkuntza formala eta ez-formala? Bi hezkuntza eremu hauek bereizteko arrazoi bakarra hezkuntza-sistemen baitan eskumenen banaketan datza: hezkuntza formala estatuak hezkuntza-sistemaren barruan arautzen duen esparrua da, eta hezkuntza ez-formala horri eta gizartearen behar-interes anitzei erantzun emateko sortua izan den sistema edo merkatua da. Bata ala bestearen barruan egoteak desberdintasun bi dakartza soilik: nork erabakitzen dituen edukiak, eta nork hartzen duen bere gain jardueren kostua.